Lời Đức Đạt Lai Lạt Ma

Thời gian không đợi ai. Kể từ khi chào đời, chúng ta cứ từng phút từng giây tiến đến gần đoạn kết, về cái chết. Đời sống con người là như vậy, thế giới này, vũ trụ này, tất cả đều như vậy cả…

Tâm của chúng ta đây, cho dù hiện tại chứa đầy vô minh và khổ đau, vẫn có thể chuyển thành tâm giác ngộ của một đấng Phật đà. Nếu nói về vật chất tiền tài thì đúng là nên tri túc, đừng ham muốn. Nhưng trên lĩnh vực tâm linh, vì tiềm năng của tâm thức con người không giới hạn mà đời sống thì lại có hạn, cho nên phải cố gắng tối đa, tận dụng khoảng thời gian sống ngắn ngủi để làm hết những gì tâm có thể làm được, nhờ kiếp người quý giá này…

Lời Đức Đạt Lai Lạt Ma

Friday, July 20, 2018

“Thi bơi mà không được cộng điểm thì thi làm cái gì!”


Năm nay lần đầu tiên con tôi được đi dự giải bơi thành phố Hà Nội, và cũng là năm đầu tiên ngành GDĐT bỏ cộng điểm khuyến khích vào lớp Mười. Bất ngờ đầu tiên, thật ra không lấy gì làm bất ngờ cho lắm, là Giải bơi thành phố năm nay vắng hẳn các vận động viên học sinh tham dự. Theo ước lượng của tôi số lượng các cháu tham gia chắc chỉ còn già nửa so với năm ngoái.

Nhớ cách đây hai năm, tôi đã phản ánh chuyện “chạy giải bơi” để con có thành tích kiếm điểm cộng khuyến khích (bài báo “Đưa con đi bơi, khám phá chuyện bất ngờ...”) thì năm nay vắng bóng một số nhân vật nổi cộm đến mức nối tiếng trong việc “chạy giải.” Những tưởng việc bỏ cộng điểm này sẽ làm cho giải bơi phong trào sẽ dịch chuyển về hướng có tinh thần thể thao đúng nghĩa hơn, nhưng thực tế nhiều khi không phải như vậy. 

Tất nhiên, cùng với giảm số lượng thì cũng kèm theo sự thay đổi hẳn về thái độ của những người có liên quan, đặc biệt là bố mẹ của các “vận động viên” và của chính các cháu. Không chỉ có số lượng đăng ký tham dự ban đầu giảm, mà ngay trong các nội dung thi đấu, cũng xảy ra tình trạng các vận động viên bỏ cuộc rất nhiều. Người ta giải thích rằng vì Giải được tổ chức trong điều kiện quá nắng nóng (đúng vào đợt nóng kỷ lục ở miền Bắc vừa qua) và thể thức có đấu loại vào chung kết, cuộc thi đấu bị kéo dài (thậm chí nhiều nội dung đến hôm sau mới thi đấu chung kết) nên mới có chuyện này. Thực tế thì nắng nóng ít ai lường trước được khi kế hoạch đã được lên từ cách đây hàng tháng, và bản thân thể thức đấu loại vào chung kết thay vì tính thành tích từ trên xuống dưới (concour) sẽ mang lại tính công bằng và minh bạch cao hơn. Nhưng rõ ràng việc bỏ cuộc của các vận động viên của năm nay diễn ra phổ biến, trở nên đáng báo động về tinh thần thể thao trong lứa tuổi học sinh của chúng ta.

Ở cả hai ngày thi, nghĩa là ở tất cả các nhóm tuổi đều diễn ra tình trạng bỏ cuộc như vậy. Nhiều “trận” chung kết chỉ diễn ra giữa hai, ba tay bơi, thậm chí cá biệt có trận chỉ có một mình một cháu gái lớp 11 “tự thi đấu.” Khi đó Ban tổ chức sẽ phải giảm số giải sẽ trao: ba cháu, thì trao hai giải nhất nhì; hai cháu, thì chỉ trao một giải nhất. Trường hợp cá biệt có một cháu bơi thì cháu chỉ cần bơi rất… thư giãn cũng đã có giải.

Có thể khẳng định, đây là tình trạng “mất động lực” của các vận động viên. Từ việc giảm số lượng các vận động viên tham gia đã cho thấy rất nhiều cháu đã bỏ cuộc chơi ngay từ đầu và chắc chắn tình trạng này sẽ diễn ra ở nhiều môn văn hóa, thể thao khác chứ không riêng gì bơi… Nhưng tình trạng bỏ cuộc giữa chừng, không tiếp tục thi đấu đến cùng thì thực sự đặt ra cho chúng ta nhiều điều rất đáng suy nghĩ – đó là thái độ phi thể thao của hành động bỏ cuộc. Chúng ta có thể bỏ cuộc khi bị chấn thương hoặc không đảm bảo sức khỏe hay một lý do nào khác, nhưng đó là cá biệt; còn thực tế bỏ cuộc hàng loạt như ở Giải bơi vừa qua lại là một chuyện hoàn toàn khác. Hóa ra là cho đến nay, chúng ta đang đặt ra cho con cái một động lực rất thiếu trong sáng, là thể thao và các môn năng khiếu nhằm kiếm điểm khuyến khích.

Câu chuyện không dừng lại ở đây, vì tình trạng “mất động lực” xảy ra nhiều còn ở lứa tuổi trung học phổ thông. Quan sát cuộc thi, các nội dung ở lứa tuổi này diễn ra với thành tích không hơn nhiều so với lứa tuổi nhỏ hơn, và bỏ cuộc cũng nhiều đến mức đáng kể, thì chúng ta sẽ rút ra được điều gì?

Đầu tiên, cần đặt câu hỏi về kết quả của “Đề án phát triển thể lực, tầm vóc người Việt” và thất bại của đường hướng phát triển thể thao học đường. Đến nay tôi đã có nhiều lần nhận xét rằng người lao động của Việt Nam ngoài hạn chế về kỹ năng, còn kém nhiều các nước xung quanh, chứ chưa nói so với các nước Âu Mỹ về thể chất trong lao động – tôi thường nói đùa “người lao động Việt khỏe bằng nửa người Châu Á nói chung và bằng một phần ba người Âu Mỹ” hơi ngoa nhưng không sai nhiều. Việc Nhà nước đưa ra chính sách khuyến khích phát triển thể thao học đường và nâng cao sức khỏe, vóc dáng của người Việt là hết sức đúng đắn, nhưng thực hiện như thế nào thì chắc chắn còn có nhiều khó khăn vướng mắc. Học sinh của chúng ta chưa hiểu được tầm quan trọng của thể chất, sức khỏe đối với quá trình học tập và suốt cuộc đời sau này; mà trước nay đang đặt ra một động lực thiếu đúng đắn là kiếm điểm cộng. Một trong những tác dụng của thể thao, là rèn đạo đức, tính hào hiệp và tinh thần thượng võ, nhưng chúng ta làm ngược lại, khuyến khích thể thao phát triển theo hướng láu cá.

Chưa nói đến thế giới, chỉ cần xem phong trào thể thao ở trường quốc tế U. Hà Nội đã thấy cái nhìn của quốc tế khác hẳn chúng ta. Học hành tốn rất ít thời gian, nhưng đòi hỏi học sinh phải tự chủ, độc lập trong nghiên cứu vì bài tự luận rất nhiều – và điều đáng nói là thời gian chơi thể thao hàng ngày rất nhiều, từ 15h chiều trở đi các cháu chỉ dành cho thể thao; đồng thời phong trào chơi thể thao theo hướng “tiệm cận chuyên nghiệp” cũng rất mạnh. Các giải thi đấu dù của trường nhưng được tổ chức chuyên nghiệp, công bằng, văn minh; mời các vận động viên năng lực tham gia… nên chất lượng giải rất cao. Do đó học sinh trường quốc tế cũng có thái độ đối với thể thao khác với học sinh Việt Nam, các cháu tập vì tinh thần thể thao cao đẹp và tập vì tương lai.

Vậy thì thế giới người ta có khuyến khích thể thao kiểu “cộng điểm” hay không? Có chứ - các trường đại học Hoa Kỳ hoặc Australia chẳng hạn, hàng năm dành ra rất nhiều suất học bổng thể thao cho sinh viên khắp thế giới, chẳng qua người Việt Nam thể chất quá kém nên không “mơ” được theo con đường đó mà thôi. Nhưng cũng chẳng chỉ vì thể chất kém, mà nếu như con chúng ta có thành tích cao trong một giải bơi như ở thành phố vừa qua, làm hồ sơ xin học bổng ở nước ngoài thì khi trường bên đó hỏi lại cơ quan hữu quan Việt Nam thì tôi có thể khẳng định việc đó khó như lên hỏi ông Trời!  Điều đó do hệ thống cơ sở dữ liệu của chúng ta kém là một, và vì trình độ hạn chế của các cán bộ của chúng ta nữa, khi mà rất nhiều nhân viên, cán bộ trong cơ quan Nhà nước ta còn… chưa biết và chưa dùng thư điện tử. So sánh với trường U. trên đây, con tôi dự thi đấu các giải bơi từ mấy năm nay đều có lưu thành tích trong cơ sở dữ liệu và có thể được tra cứu bất cứ lúc nào.

Cái gì cũng có hai mặt của nó, việc bỏ cộng điểm khuyến khích tưởng chừng như giảm được tình trạng chạy đua với rất nhiều môn năng khiếu và giảm sự quan tâm của phụ huynh cũng như học sinh với việc học chính (hay “học chữ”) nhưng ngược lại, có khi nó thủ tiêu luôn cả phong trào luyện tập thể thao của các cháu. Nếu phong trào đi xuống, thì hóa ra việc bỏ cộng điểm là lợi bất cập hại và chúng ta sẽ lại quay lại với tình trạng học sinh èo uột về thể chất.

Vấn đề đang được đặt ra không nằm ngoài câu chuyện quá khổ sở của các cháu hiện nay, là cái mốc “thi vào lớp Mười” mà như tôi đã viết, nó tạo ra nỗi thống khổ chưa từng có của xã hội. Nó yêu cầu toàn xã hội, mà ngành giáo dục đào tạo là chủ yếu, phải thực sự đặt lại cách nhìn nhận: thay đổi tư duy, dẫn đến thay đổi nhãn quan với việc học hành của con cái chúng ta. “Học chữ” là quan trọng, nhưng nó phải được đặt trên nền tảng đạo đức và thể chất. Giáo dục không chỉ là dạy chữ, mà phải đào tạo ra những con người có đầy đủ sức khỏe về thân thể và tâm hồn, được trang bị tốt những kỹ năng sống, kỹ năng làm việc. Cần bỏ ngay cách tổ chức giáo dục nặng về khoa cử và khoa cử thì nặng về đánh giá kiến thức. Việc khuyến khích các môn năng khiếu cần được dy trì đúng cách, đúng mức… thì mọi thứ mới về đúng vị trí của nó và chúng ta mới có được những thế hệ người Việt Nam khỏe mạnh, có đạo đức, có tri thức và năng lực xử lý công việc.

Bài trên Tuần Việt Nam tại đây

Tham gia thảo luận trên Facebook tại đây 

No comments:

Post a Comment