“Điện khí hóa” gia đình nhưng chạy bằng cơm

Máy tuốt lúa bà con ở Cao Bằng
vẫn dùng
Ảnh: kiếm trên internet

Hồi bé ở Đông Anh, hay mò ra sân đình - nó kiêm cả sân phơi của Hợp tác xã. Ngày mùa, thấy bà con hay tuốt lúa, cái máy tuốt lúa đạp chân mà chạy vù vù, oách ra phết. "Điện khí hóa" nông thôn thời cuối những năm 1970 là như vậy.

Không ai ngờ đến đầu thế kỷ 21, nhiều gia đình chúng ta lại dùng cái máy tuốt lúa chạy bằng cơm ấy. Nó được biến tướng thành cái “Bộ lau nhà thông minh” sản xuất tại nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa vĩ đại. Tuy nhiên, nó không phải sản phẩm của họ, mà trước đó đã xuất hiện ở Châu Âu, Hoa Kỳ, Ấn Độ… ví dụ như bộ “Magic Mop Rotating Spin 360 Degrees Floor Cleaner.”

Thực chất về nguyên lý, nó là sự kết hợp giữa “máy tuốt lúa” và “máy quay rảy ly tâm,” ngày xưa bà con nông dân ta còn có “máy quay rảy ly tâm,” cũng có loại đạp chân, có loại quay tay, nhưng cũng thấy nhiều máy chạy động cơ điện do chạy bằng cơm hiệu suất quá thấp. Về sau này còn thấy xuất hiện “quay rảy” bằng nhựa bán ra thị trường dưới dạng máy vảy rau. Bà dì ngày xưa đi Liên Xô còn gửi về bộ hai cái máy, một cái là máy giặt, còn một cái là máy vắt li tâm, rời nhau ra chứ không liền vào nhau. Bộ vắt đi kèm cái máy giặt mà chạy bằng cơm là hai cái pu-li gắn sát vào nhau, nhét quần áo vào giữa và quay thì nó chạy qua, nước chảy ra ngoài như ép nước mía.

Thực ra cái bộ lau nhà này lau hay ra phết, nó làm mình nhàn đi nhiều. Chỉ cần chú ý một chút, là đồ Trung Quốc khá hàng mã, nên cần có một chút kinh nghiệm. Về nguyên lý nó đúng như cái máy tuốt lúa tức là biến chuyển động tịnh tiến của bàn đạp thành chuyển động quay, nhưng có cải tiến hơn chút. Máy tuốt lúa, dùng cơ cấu trục khuỷu bánh đà như động cơ đốt trong, còn cái bộ lau nhà thì dùng bàn đạp xoay một vít vô tận, vít này có một bánh răng to quay bánh răng nhỏ hơn để tăng tốc, và bánh răng nhỏ hơn thì gắn vào cái rổ.

Một. Đặt cái cây lau nhà vào rổ quay, cán càng thẳng đứng vuông góc với đáy rổ càng tốt, tránh cái cán chạm vào thành rổ cản trở sự quay. Giữ nhẹ, không cần ép xuống tạo lực dọc trục, chóng hỏng.

Hai. Khi bắt đầu vắt, dùng chân dợm dợm nhẹ lên bàn đạp cho nó từ từ quay rồi hẵng đạp mạnh hơn chút, không đạp xuống hết, điều đó là không cần thiết. Khi ta đạp xuống, thì tạo động lực quay rổ, nhấc chân lên thì bàn đạp đi lên, cơ cấu làm cho trục vít vô tận quay tự do trong lòng trục bàn đạp, cứ nhẹ nhàng mà đạp thì còn lâu mới hỏng, kể cả là sản phẩm của đồng chí Tập Cận Bình.

Ba. Cái khoang chứa các kết cấu động lực được tách rời khỏi thùng chứa nước, nhưng không bao nhiều tránh được nước tuyệt đối. Do đó sau khi dùng xong nên dựng đứng cho phần bàn đạp xuống dưới để ráo nước.

Bốn. Nếu tháo nó ra, thì thấy nó cực đơn giản về cơ khí, trừ duy nhất một vòng bi ở đầu trục vít vô tận, còn lại là các đầu trục kim loại được cắm vào quay trong ổ… nhựa. Nước vào làm rỉ đầu trục, két dần gây nặng, rồi lại ngoáy cho ổ nhựa xơ ra… cứ thế mà nặng dần rồi vứt đi. Do đó nên lúc mới mua về nên tháo ngay ra, cho vào các đầu trục đó một chút mỡ bôi trơn, đặc một chút cũng được cho nó đỡ bị nước rửa trôi. Tháo khá đơn giản, lật úp cái thùng đó, sẽ thấy phần cơ cấu chuyển động có một đế nhựa, tháo 4 hoặc 6 con vít (số lượng tùy loại) thì cả bộ sẽ bung ra. Bôi mỡ vào, lắp lại. Yêu cầu trình độ: học sinh lớp 8 theo chương trình phổ thông 10 năm ngày xưa. Sở dĩ tại sao mình nói thế, vì cái máy tuốt lúa có trong sách Giáo khoa kỹ thuật lớp 8 ngày xưa mẹ mình dạy cho học sinh ở nông thôn. Cô giáo nhà ở thành thị, nhờ học sinh vác cả cái máy tuốt lúa to đến làm giáo cụ trực quan. Cô dạy lý thuyết trong sách còn thì học sinh họ làm họ sửa cứ nhoay nhoáy. Có lần cô giáo dạy về cày và bừa, các anh ấy còn vác cả cái cày 51 to tướng đến. Đó là kiểu cải tiến năm 1951 từ cày chìa vôi của các cụ. Là nghe thế, chứ có biết cày bừa nó dư thế lào. Bây giờ mình “cày” kiểu khác, dùng bàn phím.

Năm. Vậy nếu có bộ lau nhà cũ bó cứng lại không đạp được, có nên vứt đi không nhỉ? Không nên, vì nếu mua bộ mới về cũng chẳng được mấy nả mà lại hỏng, nên tháo ra mà chữa. Chữa vài lần sẽ không thể khắc phục được nữa, thì mua bộ mới, nhưng nếu nhà không quá chật thì nên giữ bộ cũ lại phòng nếu cần lấy chi tiết chữa bộ mới kia, vì trước sau gì thì nó cũng sẽ lại hỏng. Đồ Trung Quốc rẻ tiền ấy mà.

P.S. Bác Hiền vẫn đến lau nhà hàng tuần – tuần trước không đến, gọi điện hỏi hóa ra bác bị viêm tụy cấp, nằm viện đến cả tuần rồi. Bác rất chịu khó, gánh than, dọn nhà… mà xây nhà 4 tầng ở quê Hưng Yên, nuôi ba con đi học đại học. Mỗi tội bác chỉ thích lau bằng tay, bộ lau nhà này bác không dùng, kỳ thế. Không biết bao giờ bác mới khỏi, nên chữa bộ lau nhà đã hỏng cả năm nay mà dùng vậy.

Tham gia thảo luận trên Facebook tại đây