 |
Các tòa nhà sụp đổ và đám cháy
sau khi máy bay Nga không kích ở tỉnh Homs,
miền Trung Syria, hôm 30/9.
Ảnh:
YouTube/ Talbisa_h
|
Ngày 30 tháng Chín 2015, ngay
sau khi nhận được phê chuẩn của Quốc hội Nga, không quân Nga đã tiến hành không
kích ở thành phố Homs thuộc Syria, vào những mục tiêu “được thông báo” là kiểm
soát của “Nhà nước Hồi giáo IS.” Suốt hơn một năm qua chúng ta quan tâm nhiều đến
nước Nga qua những sự kiện xung quanh việc sáp nhập bán đảo Crimea, chiến sự
Đông Ukraine và từ đó kéo theo lệnh trừng phạt của Phương Tây áp đặt lên nước
này.
Không chỉ có Nga, mà gần đây
dư luận thế giới còn quan tâm nhiều cả đến quan hệ Trung – Mỹ và đưa ra nhiều dự
đoán về trật tự thế giới mới trong tương lại. Có hai cách nhìn nhận vấn đề.
Cách thứ nhất – Nga và Trung Quốc đều muốn dùng những nước cờ kết hợp ngoại
giao và quân sự để khắc phục tình trạng khó khăn về kinh tế. Cách thứ hai, là đặt
câu hỏi tại sao cả Nga và Trung Quốc đều nhằm lúc khó khăn để có những hành động
mạnh mẽ về đối ngoại. Có lẽ cả hai cách nhìn nhận này đều đúng, và cái gì cũng
có lý của nó.
Với nước Nga thì từ trước đến
nay vẫn coi các nước thuộc Liên Xô cũ ở biên giới phía tây của mình là “phên giậu”
trong tương quan với “đối thủ” truyền thống là NATO. Đầu tiên là ba nước vùng
Baltic gia nhập Liên minh châu Âu rồi nước nước khác nữa ở phía Nam như
Georgia, Armenia… cũng dần nhạt với Nga mà quay sang có những chính sách gần
gũi hơn với Phương Tây. Chỉ còn quan hệ anh em truyền thống gắn bó với Belarus,
nên Nga coi Ukraine là địa bàn chính trong việc ngăn chặn bước tiến của NATO
sang phía đông, “đẩy lùi biên giới phòng thủ” của mình về phía Tây càng xa càng
tốt.
 |
| Máy bay chiến đấu Nga Su-24 Ảnh của Yury Smityk và Valery Sharifulin – tư liệu của Itar-TASS |
Ở địa bàn xa hơn nữa, Syria
như là “nơi gặp nhau của những mâu thuẫn” giữa một bên ủng hộ, bên kia thì coi
Tổng thống Bashar al-Assad như một kẻ độc tài và quy trách nhiệm cho chính quyền
của ông ta trong một loạt các chuyện, từ những vụ tàn sát dân chúng đến cả cuộc
nội chiến kéo dài. Điểm chung duy nhất trên bàn cờ lúc này, dù nó là thực chất
hay hình thức – là nguy cơ của chủ nghĩa khủng bố. Càng cường quốc, thì càng dễ
bị tổn thương bởi chủ nghĩa khủng bố. Nước Mỹ với vụ 11-9, nước Nga với hàng loạt
vụ đánh bom của các “góa phụ áo đen,” châu Âu và Trung Quốc cũng không “thoát.”
Ông V.Putin mang đến phiên họp Đại hội đồng Liên hiệp quốc thông điệp “cần
thành lập một liên minh rộng rãi chống khủng bố” (như liên minh chống phát-xít
trước đây) và chúng ta cần ghi nhận ý nghĩa tốt đẹp của ý tưởng này.
Tất nhiên ngay sau những đòn
không kích của Nga “nhằm vào IS” ở Syria, thì chắc chắn sẽ kéo theo những dị
nghị cho rằng, những đòn đó chỉ nhằm ủng hộ Tổng thống Bashar al-Assad vì mục
tiêu của không kích không phải là IS mà là những lực lượng đối lập với chính
quyền Syria. Thậm chí chúng ta cũng không thể loại trừ sẽ có những câu hỏi dạng
như, “Tại sao Nga không không kích những vùng đất IS kiểm soát thuộc lãnh thổ
Iraq?” và đương nhiên, Nga sẽ đáp lại rằng những mục tiêu của họ được cung cấp
bởi tình báo Syria… tranh cãi không bao giờ có thể dừng lại được. Câu trả lời
duy nhất là lợi ích của các nước lớn trong khu vực là khác nhau.
Với Nga, Syria vẫn là nước có
quan hệ thân mật “truyền thống,” có lẽ phải kể rằng quan hệ này đã có từ năm
1956 với Liên Xô cũ. Đến nay ở nước này vẫn còn một quân cảng được Hải quân Nga
sử dụng (và cũng là quân cảng duy nhất còn lại của Nga ở hải ngoại.) Đồng thời,
Syria vẫn là khách hàng mua vũ khí của Nga. Đất nước vùng Trung Đông “rốn dầu,”
hoàn toàn không thiếu tiền, còn Nga thì không bao giờ chịu ảnh hưởng của lệnh cấm
vận của Phương Tây áp đặt lên các nước thứ ba khác trong vấn đề mua vũ khí.
Đến nay, kinh tế Nga chưa
thoát được ra những khó khăn do tác động kép, giá dầu hạ thấp và lệnh trừng phạt
của Phương Tây áp đặt lên nước này: khả năng tiếp cận các nguồn vốn mới gần như
đóng băng, đồng rub mất giá và ngân sách quốc gia càng ngày càng bị thu hẹp.
Syria là nước ngoài OPEC, nên tình hình sản xuất dầu mỏ của nước này tăng hay
giảm, ổn định hay không đều có thể ảnh hưởng đến giá dầu mỏ và khí đốt của thế
giới, tất nhiên với điều kiện là tình hình phải nằm ngoài khả năng thao túng của
Phương Tây. Chính vì vậy mà Nga – Putin vào đúng thời điểm này, “mở mặt trận thứ
hai.”
 |
| Máy bay chiến đấu Nga Su-24 Ảnh của Yury Smityk và Valery Sharifulin – tư liệu của Itar-TASS |
Chúng ta sẽ băn khoăn rằng tại
sao nước Mỹ dường như bị động trước tình hình, không có nước cờ đáp trả nào hữu
hiệu. Tổng thống Obama vốn đã “được” người ta cho rằng quá hiền lành và chính
sách của ông thiếu hiệu quả, thiếu mạnh mẽ về đối ngoại. Từ năm 1990 đến nay,
thế giới đã quen với những sự kiện như các cuộc Chiến tranh Vùng Vịnh, Mỹ cùng
NATO can dự vào Nam Tư, Mỹ cùng đồng minh đưa quân vào Afghanistan… thì nếu
không tính cuộc xung đột với Georgia (2008) và khủng hoảng Ukraine năm 2014,
thì đây là lần đầu tiên nước Nga có một hoạt động quân sự thực sự ở một địa bàn
xa đất nước đến thế. Cũng nên nhìn lại tình hình khu vực, khi mà Nhà nước Hồi
giáo IS hiện đang kiểm soát một vùng lãnh thổ lớn hơn cả diện tích nước Anh
(bao gồm của đất của Iraq lẫn Syria) và thiết lập lên đây một chính quyền hữu
hiệu trong quản lý lãnh thổ chiếm được – thì vai trò của tổ chức này trong
tương lai vẫn còn là dấu hỏi lớn. Họ có thể vẫn tiếp tục là một tổ chức khủng bố
“có lãnh thổ và Nhà nước” và tiếp tục đối đầu với phương Tây và cả Nga, nếu như
giữ nguyên những tuyên bố mang tính “thánh chiến” của mình, nhưng nếu họ thay đổi
thái độ thì sao?
Chính vì thế mà có vẻ như song
song với tình hình khủng hoảng Ukraine gia tăng căng thẳng, thì “tính nóng”
trong thái độ của Phương Tây với Nhà nước Hồi giáo phải chăng có phần nào giảm
bớt? Càng gia tăng chiến sự với các hành động quân sự, thì càng làm cho giá dầu
mỏ lên. Một giá dầu thấp đã góp phần làm cho nước Mỹ có những tăng trưởng kinh
tế ngoạn mục trong năm qua, vì thế không có lý do gì nước Mỹ mong muốn giá dầu
lại tăng trở lại. Năm 2016 nước Mỹ sẽ có cuộc bầu cử Tổng thống, vì thế tôi
luôn tin rằng nước này sẽ không có những bước đi mạnh mẽ hơn về vấn đề Trung
Đông nói chung, IS hay Syria nói riêng cho đến khi có Tổng thống mới. Nước Mỹ “hậu
Obama” chỉ có thể có chính sách “rắn” hơn, chứ không thể hòa dịu hơn hiện nay.
Hay nói một cách khác, nếu như
nước Nga của Putin muốn tham gia chống IS, thì xin mời, “khúc xương” Phương Tây
phải ăn lâu nay chưa nuốt được, có người khác cùng chia sẻ cũng không phải là
phương án tồi. Những gì Nga đạt được sau nước cờ mạnh bạo ở Syria là rõ ràng,
chắc chắn Phương Tây sẽ phải có cái nhìn khác, thái độ khác với nước Nga trên cục
diện chống chủ nghĩa khủng bố và không loại trừ sẽ có những động thái tích cực
hơn trong quan hệ kinh tế, thương mại với nước Nga. Ngược lại, “nhảy vào vòng
chiến” với IS là đối thủ “được tuyên bố chính thức” cũng có những hệ lụy của nó
mà đến nay chưa ai nói trước được điều gì.
Lịch sử không lặp lại, hay nó
lặp lại với một cách khác. Nếu như trước đây Stalin đã nhiều lần yêu cầu
Roosevelt và Churchill “mở mặt trận thứ hai” để chia sẻ những khó khăn của Hồng
quân trong trận chiến chống phát-xít, thì nay Putin tự mở mặt trận thứ hai
trong thế bị bao vây về kinh tế. Tác dụng tích cực của hành động chúng ta đã
ghi nhận, nhưng luôn luôn tồn tại từ “Nếu.” Nếu như cuối năm 2013 ở Ukraine
không xảy ra sự kiện Maidan dẫn đến việc Tổng thống thân Nga của nước này, ông Viktor
Yanukovych đào nhiệm; kéo theo hàng loạt những sự kiện khác như Nga sáp nhập
Crimea, chiến sự ở các tỉnh Đông Ukraine và vụ máy bay MH-17 của hàng không
Malaysia, giá dầu xuống, lệnh trừng phạt, quan hệ khăng khít Nga – Trung và những
khó khăn kinh tế của Trung Quốc trong năm 2015… Nếu không có những cái “nếu”
trên đây mà Nga có vai trò quyết định hơn, tiên phong hơn trong việc hình thành
liên minh chống khủng bố, thì sẽ không có ai nghi ngờ sức mạnh tiếng nói của nước
này trên trường quốc tế.
Sẽ không bao giờ là muộn để
các cường quốc dần tìm được tiếng nói chung cũng như sự tin cậy lẫn nhau, nhưng
tình thế thì vẫn là tình thế. “Nước cờ cao” của Nga vì thế cũng trở nên thấp đi
nhiều và nó sẽ có vai trò “khắc phục khó khăn” nhiều hơn là đưa nước Nga lên một
vị thế mới trên trường quốc tế.
Bài trên Tuần Việt Nam tại đây
Tham gia thảo luận trên
Facebook tại đây
No comments:
Post a Comment