Năm 1981, cuộc tập trận lớn nhất
được “Đế chế Xô-viết” tổ chức với 150.000 người và hàng chục nghìn khí tài tham
gia: Cuộc tập trận Zapad-81 (Phương Tây). Cuộc tập trận này diễn ra vào thời điểm
quan hệ Đông – Tây căng thẳng nhất của chiến tranh lạnh, và thế đối đầu lưỡng cực
thế giới được nhận diện là NATO với khối liên minh quân sự Varsaw.
Trong bối cảnh lịch sử đó, cuộc
tập trận “Phương Tây-81” có địa bàn và các đối tác được lựa chọn nói lên rất rõ
về đối thủ được xác định không phải ai khác, ngoài phương Tây. Vì vậy nó diễn
ra trên phần lãnh thổ phía tây của Liên bang Xô-viết và một phần của Ba Lan (gần
Gdansk.) Ở thời của chiến tranh lạnh, một cuộc tập trận được coi là một đòn
đánh, chứ không chỉ là tuyên ngôn hay cảnh báo. Một cuộc tập trận như vậy được
tổ chức nói lên rất nhiều điều: tầm vóc của các lực lượng vũ trang, khả năng sẵn
sàng chiến đấu, độ tinh nhuệ và trang thiết bị kỹ thuật quân sự. “Phương
Tây-81” chính là đỉnh cao của cuộc chiến tranh lạnh vì nó không chỉ phô diễn tầm
vóc khổng lồ của một bộ máy quân sự, mà còn là sự trình diễn mang tính răn đe
thông qua các hoạt động thực địa của tên lửa tầm trung mang đầu đạn hạt nhân, vốn
được coi là thanh kiếm thường trực sẵn sàng đâm thẳng vào “trái tim Phương Tây”
ở Châu Âu.
Năm nay, sau gần bốn thập kỷ,
một cuộc tập trận khác được tổ chức nhưng lần này là ở vùng Viễn Đông. Chỉ
riêng cái tên của nó “Vostok-2018” (Phương Đông) đã nói lên nhiều điều: nó chưa
chắc chỉ là là một sự chơi chữ đơn thuần trong tương quan với lịch sử về quy mô
và tính cân bằng về không gian nếu so nó với “Phương Tây-81.” Có thể nói, ngoài
sự gợi nhớ, “Phương Đông 2018” còn có nhiều thông điệp khác đáng phải suy nghĩ.
“Phương Đông 2018” không hổ
danh là cuộc tập trận lớn nhất của Liên bang Nga từ thời Liên Xô sụp đổ: 300
nghìn người, 36 nghìn xe cộ quân sự và 1000 máy bay. Ngoài lực lượng chính là
các lực lượng vũ trang Nga, cuộc tập trận còn có sự tham gia của 3.600 lính
Trung Quốc kèm theo 24 máy bay trực thăng quân sự và 6 phản lực chiến đấu; và một
số đơn vị Mông Cổ (chưa rõ số lượng.) Có những yếu tố vẫn không thay đổi theo
thời gian, dù đã bước sang thế kỷ 21 được gần hai thập kỷ. Thời nay là thời của
những xung đột quân sự hạn chế mang tính cục bộ, các cuộc chiến ủy nhiệm nổ ra ở
nhiều nơi trên thế giới, “cuộc chiến tranh lạnh kiểu mới” đã diễn ra không chỉ
trên lĩnh vực chạy đua về vũ khí mà còn thể hiện qua các đòn trừng phạt kinh tế,
khai mào các cuộc chiến thương mại và những đòn tình báo tác động lên chính trường
đối thủ. Một cuộc tập trận quy mô lớn được tổ chức vẫn là một đòn đánh nhưng lần
này có thể xem xét nó dưới nhiều góc độ đa dạng hơn.
Về chiến lược địa quân sự, cuộc
tập trận “Phương Đông 2018” cho thấy sự xác định địa bàn chính cho cuộc xung đột
giả định trong tương lai của giới quân sự Liên bang Nga là vùng Bắc Thái Bình
Dương, Đông Bắc Á, eo Bê-rinh và có thể lan đến vùng bờ biển phía Tây Hoa Kỳ.
Nhãn quan này không khó hiểu, khi quan hệ Hoa Kỳ - Bắc Triều Tiên vẫn chưa thực
sự được tháo ngòi nổ và các vấn đề liên quan đến vũ khí hạt nhân của Bắc Triều
Tiên chưa được giải quyết dứt điểm. Quan hệ hai miền Nam Bắc Triều Tiên căng
chùng theo thời gian, nhưng chưa có kết quả có thể nhìn thấy được, cho thấy có
vẻ như nó được điều chỉnh theo một chiến lược có kế hoạch trước, và như vậy sẽ
còn lằng nhằng lâu dài, chưa thể có giải pháp một sớm một chiều. Đây có thể nói
là yếu tố mạnh mẽ nhất gây ra tâm lý căng thẳng trong giới cầm quyền các nước
Đông Bắc Á.
Còn một quan hệ song – đa
phương nữa tiềm tàng gây xung đột trong khu vực, là quan hệ hai bờ eo biển Đài
Loan, trong tương quan mối quan hệ với Hoa Kỳ. Một mặt là cuộc chiến thương mại
Trung Quốc – Mỹ và mặt khác là sự khăng khít đồng minh Mỹ – Đài. Tình thế vừa
căng thẳng lại vừa hòa hoãn bắt buộc các bên phải luôn luôn có những hành xử thận
trọng, tế nhị nhưng không kém phần cứng rắn. Càng ngày, các phản ứng và hành động
của Đài Loan càng cho thấy họ không phải chỉ là một quân cờ giữa hay tay chơi Mỹ
Trung.
“Phương Đông 2018” đã lên tiếng,
dù xung đột có xảy ra như thế nào và giữa những ai trong khu vực, thì cần nhìn
nhận Nga sẽ là một lực lượng chính để giữ cân bằng và ổn định trong khu vực.
“Đòn đánh” như vậy sẽ hướng tới những đối thủ được xác định, chính là Hoa Kỳ và
các đồng minh “được tính là Phương Tây” như Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc.
Tuy nhiên, “đòn đánh” không chỉ
nhằm vào những đối thủ chính được xác định trên đây, mà nó còn nhằm vào cả… đồng
minh nữa. Kể từ sau khi Moscow sáp nhập Crym vào năm 2014, quan hệ giữa Nga với
Phương Tây được “bồi đắp” bằng những đòn trừng phạt không chỉ làm quan hệ hai
phía ảnh hưởng nghiêm trọng, mà còn làm thiệt hại kinh tế của cả hai bên, trong
đó Nga bị thiệt hại nhiều hơn cả. Trong tình thế đó, Nga buộc phải tìm cho mình
những hướng mới và những đối tác chiến lược mới. Một trong những đối tác chiến
lược đó là Trung Quốc, một đối tác mới mà cũng không mới. Sự ấm lên trong quan
hệ kinh tế hai nước, kéo theo những làn sóng đầu tư – nhập cư của người Trung
Quốc sang Nga, gây nên những lo ngại về an ninh kinh tế, quốc phòng với đất nước,
đặc biệt là với vùng Viễn Đông dễ tổn thương. Vùng Viễn Đông của Nga đất rộng,
người thưa, cực kỳ giàu có về tài nguyên muôn đời là miếng mồi thèm muốn của
người Trung Quốc, và chắc chắn những vấn đề về biên giới và lãnh thổ giữa hai
nước tồn tại từ những năm 1960, đến nay chưa thể đi hẳn vào dĩ vãng.
Trong tình thế đó, “Phương
Đông 2018” còn là câu trả lời cho nghi vấn khả năng bảo vệ vùng phía đông đất
nước trước làn sóng “xâm lược mềm” đang diễn ra. Cuộc gặp mặt dự định giữa Tổng
thống Nga V.Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 11/9 ở Vladyvostok
trong khuôn khổ Diễn đàn kinh tế Phương Đông có bối cảnh quan hệ thương mại
song phương hai nước vốn được kỳ vọng đạt 100 tỷ đô-la trong nửa đầu năm 2018,
nhưng mới chỉ đạt được 50%. Tăng cường quan hệ kinh tế thương mại song phương
là nhu cầu thiết thân, thậm chí sống còn của cả hai nước và song song với “củ
cà rốt” là kinh tế, “cái gậy” “Phương Đông 2018” của Putin dường như là câu nhắc
nhở: “Đầu tư vào Viễn Đông được chào đón, nhưng chúng tôi đủ sức mạnh để đòi lại
tất cả bất cứ lúc nào.” Làm ăn với Nga là tốt, nhưng cũng phải biết điều!
Ngoài “đòn đánh” trên hướng
chính Viễn Đông, ngay trong tuần này Nga còn tiến hành một cuộc tập trận khác ở
Đông Địa Trung Hải, trên chính chiến trường thực tế: Syria. Cuộc tập trận này
có lực lượng tham gia của 25 tàu chiến và khoảng 30 chiến đấu cơ. Cả hai cuộc tập
trận diễn ra sau cuộc tập trận của NATO với sự tham gia của 2200 lính Ucraina,
Hoa Kỳ và vài nước NATO khác.
Từ góc độ quân sự, “Phương
Đông 2018” sẽ là câu trả lời cho những nghi ngờ lâu nay về tính sẵn sàng chiến
đấu của quân đội Nga, khả năng triển khai một lực lượng lớn từ trung tâm đất nước
đến những chiến trường xa, trong bối cảnh nước này vẫn chưa duy trì được lực lượng
thường trực ở các căn cứ hải ngoại với số lượng xứng tầm cường quốc quân sự.
Như trên đây chúng ta đã xem xét sự trình diễn của tên lửa tầm trung như một
đòn răn đe đối thủ ở “Phương Tây-81” thì lần này chắc cũng không phải ngoại lệ.
Sự có mặt của các đơn vị tên lửa chiến lược cả tấn công lẫn phòng thủ, lực lượng
không gian… vẫn đóng vai trò răn đe như cũ. Nhưng vẫn đang có những câu hỏi
nghi ngờ về khả năng chiến đấu trong thực tế của những vũ khí mới như xe tăng
Armata T-14 hay máy bay chiến đấu đa năng Su-35… thì “Phương Đông 2018” được
cho là sẽ có sự tham gia của những khí tài mới nhất này sẽ là cơ hội để chúng
thử nghiệm trong thực tế chiến đấu.
Chúng ta cần chú ý, cuộc can dự
của lực lượng quân sự Nga vào nội chiến Syria, đến nay vẫn trình diễn ra bên
ngoài bởi những khí tài khá cũ, như cường kích Su-24 hay xe tăng T-90, sự có mặt
của tên lửa phòng không mới như S-400 là chưa rõ ràng và cũng chưa có dấu hiệu
Nga sẽ đặt thêm những con bài vũ khí tân kỳ vào “cửa Syria” thì “Phương Đông
2018” là địa bàn thích hợp hơn nhiều. Với những vũ khí chiến thuật cho chiến
tranh quy ước như xe tăng, máy bay… chính là câu chuyện kinh tế, là cơ hội bán
hàng cho công nghiệp quốc phòng.
Vậy tại sao lại là “Phương
Đông 2018” với lực lượng khổng lồ đến vậy, gần gấp đôi so với “Phương Đông
2014” khi mà người ta vẫn cho rằng sức mạnh của lực lượng quân sự quốc gia
không còn nằm ở quân số nữa, không phải đánh nhau bằng sức người nữa, mà bằng
công nghệ? Tôi ước đoán, “Phương Đông 2018” có thể phải huy động đến 1/3 quân số
của Quân đội và Hải quân Liên bang Nga, quá khổng lồ so với một cuộc tập trận.
Chúng ta không nên quên còn tác động đối nội của nó, đem lại sự vững tâm trong
nhân dân trước những đe dọa từ bên ngoài, từ những kẻ thù giả định. Nước Nga,
người Nga thì vốn quen với khẩu hiệu: “Hãy đứng lên, đất nước vĩ đại” của cuộc
Chiến tranh Vệ quốc, và dường như nước Nga đã rất sẵn sàng cho cuộc chiến tranh
trong tương lai.
Tiêu đề do BTV Tuần Việt Nam đặt.
Bài trên Tuần Việt Nam tại đây
Tham gia thảo luận trên
Facebook tại đây
No comments:
Post a Comment