 |
Tổng thống LB Nga Vladimir
Putin
đọc Thông điệp Liên bang năm 2015. Ảnh: Sputnik
|
Tháng đầu tiên của năm 2016 đến
với nước Nga của V.Putin với chiếc bập bênh rất thiếu cân bằng với một bên là
giá đôla lên đến gần 80 rub và bên kia là giá dầu chuẩn bị chạm ngưỡng 25 đôla
một thùng. Rõ ràng với người đứng đầu đất nước Nga, đó là những tin không thể tồi
hơn được nữa.
Lịch sử, người Nga đã từng nhiều
lần bị dồn đến chân tường nhưng họ đều thoát ra ngoạn mục: năm 1918 khi các nước
Đế quốc bao vây và “chống lưng” cho Bạch vệ trong nội chiến; năm 1941 tưởng như
họ đã không thể ngăn được bước chân của quân đội Hítle đang tiến đến tường
Kremli… Liệu lần này người Nga có lặp lại được những kỳ tích đó?
Giá dầu khó tăng, đồng rub trượt
giá
Người ta nhắc nhiều đến tác động
tiêu cực cho tất cả những nước xuất khẩu dầu trên thế giới chứ không riêng gì
cho nước Nga, vì dầu mỏ chỉ chiếm có 70% tỷ trọng xuất khẩu trong khi có nhiều
nước còn cao hơn nhiều có thể đạt mức 90% - có thể kể đến các nước như Iraq,
Libya, Venezuela, Algeria hay Kuwait. Người ta cũng đã nói nhiều đến “tác động
kép” của giá dầu thấp cùng lệnh trừng phạt của phương Tây áp dụng lên kinh tế
Nga, nhưng người ta cũng chứng minh lệnh trừng phạt này có tác động chỉ chiếm
khoảng 10% cho những khó khăn của kinh tế Nga. Thậm chí những lệnh trừng phạt
này còn có tác động tích cực khi các doanh nghiệp Nga bị hạn chế tốc độ vay nợ.
Vậy những khó khăn đến với
kinh tế Nga là do đâu? Có thể kể ra rất nhiều lý do, như các định chế tài chính
của Nga không đủ hiệu lực để giảm tác động của giá dầu giảm thấp lên kinh tế so
với của các nước xuất khẩu dầu khác, hay giá thành khai thác dầu thô của Nga
cao hơn, đồng thời chất lượng dầu thấp hơn nên không được giá bằng…
Ngay trong tháng đầu năm 2016
này, giá dầu đã sụt đến 15%, đến hạ tuần thì có nhích trở lại do những điều chỉnh
kích thích kinh tế của Liên minh Châu Âu, nhưng rất không đáng kể. Đà xuống của
giá dầu trong suốt năm 2015 đã làm cho đồng rub là đồng tiền mất giá mạnh nhất
trong số các nền kinh tế mới nổi: so với đôla Mỹ nó đã mất 7% trong năm. Giá dầu
chưa hề có hứa hẹn được cải thiện do sự tham gia vào thị trường của Iran… Khi
những đánh giá cho rằng công nghiệp dầu đá phiến của Hoa Kỳ có thể bị phá sản
hàng loạt các công ty vì thua lỗ, người ta cũng không dám tin chắc rằng nếu khu
vực này đình đốn, thậm chí ngừng hoạt động thì giá dầu có tăng trở lại hay
không. Hiện nay tốc độ khai thác của OPEC đã là quá lớn so với cung, thì nước Mỹ
hoàn toàn có thể lại chuyển hướng sang đẩy mạnh nhập khẩu dầu với giá rẻ, đến
khi giá dầu tăng trở lại họ lại tái khởi động dầu đá phiến…
Rõ ràng luật chơi của thị trường
dầu thế giới không nằm trong tay những ông chủ điện Kremli, trước nay họ vẫn có
tiếng là “cường quốc năng lượng của thế giới.” Liệu có hy vọng gì vào sự tăng
lên của giá dầu? Giá dầu thấp làm ngay cả những nước OPEC cũng rất mệt mỏi –
ông Abdalla El-Badri tổng thư ký OPEC đã kêu gọi một sự nỗ lực cả trong lẫn
ngoài nhóm để vực lại giá dầu. Cho đến nay Nga và Saudi Arabia là hai nước xuất
khẩu dầu lớn nhất thế giới, nên nếu hai “ông lớn” này bắt tay được với nhau để
thỏa thuận được việc khống chế lượng khai thác, thì hoàn toàn có thể ít nhiều
tác động được giá dầu. Nhưng trước các nhà báo, ngày 27/1/2016 ông D.Peskov,
người phát ngôn của Tổng thống Putin cho biết mặc dù hoạt động tham vấn giữa
các nước xuất khẩu dầu vẫn được duy trì thường xuyên, nhưng vẫn chưa có được một
thỏa thuận nào về khống chế sản lượng đầu ra. Lời giải vẫn nằm ở “giải pháp
chính trị cho Syria” – khi mà Riyadh cương quyết “Bashar Al-Assad phải ra đi”
còn Moscow thì vẫn bảo vệ người bạn đồng minh này bằng bất kỳ giá nào. Phó Thủ
tướng Nga Arkady Dvorkovich cho biết vào thứ Ba (26/1) tại Moscow rằng Nga sẽ
có thể tiếp tục duy trì sản xuất thậm chí ở mức giá hiện tại. Dấu hiệu cho thấy
giá dầu sẽ phục hồi trong năm nay là chưa có.
Không còn nghi ngờ về mối quan
hệ chặt chẽ giữa giá dầu mỏ với tỷ giá đồng Rub Nga, người ta sẽ đổ dồn mọi cặp
mắt vào nhất cử nhất động của Ngân hàng trung ương Nga. Thống đốc Ngân hàng
trung ương Nga, bà Elvira Nabiullina cho biết mặc dù từ cuối năm 2014 đến nay
các Ngân hàng Nga đã không được bán ngoại tệ và đồng Rub được thả nổi, nhưng
Ngân hàng trung ương Nga luôn luôn sẵn sàng can thiệp vào tình hình. Nước Nga
bước sang năm 2016 với thông báo cắt giảm chi tiêu ngân sách càng cho thấy một
chính sách “thắt lưng buộc bụng” đến mức khắc khổ với hầu bao ngoại tệ của đất
nước. Điều này cho thấy phải chăng đang có một sự lo sợ cho dự trữ ngoại tệ của
nước Nga khi mà trước mắt những người lãnh đạo đất nước chưa thấy được một khả
năng chắc chắn để thoát khỏi khủng hoảng. Năm 2015, tổng sản phẩm trong nước đã
giảm 3,7% (tăng trưởng 0,6% trong năm 2014;) người tiêu dùng Nga đang thiệt
thòi nặng nề, trong tháng 12/2015 doanh số bán lẻ giảm 15,3% so với một năm trước
đó; tiền lương được điều chỉnh bù lạm phát đến 10% cùng những tác động tiêu cực
từ lệnh cấm vận áp đặt lên Thổ Nhĩ Kỳ (do vụ nước này bắn rơi máy bay SU-24 cuối
năm ngoái…) tất cả đang gây áp lực có thể dẫn đến làn sóng lạm phát mới bất cứ
lúc nào.
Có cắt được “cơn nghiện dầu”?
Tại Diễn đàn quốc tế Gaidar
năm nay, ông D.Medvedev đã khẳng định những khó khăn của kinh tế Nga và cho rằng
nước này cần chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất, tuy nhiên ông vẫn cho rằng cùng với
giá dầu thấp và đồng rub trượt giá, đó lại là những cơ hội cho nền kinh tế Nga.
Chỉ cần những kiến thức kinh tế sơ đẳng cũng có thể biết rằng việc duy trì một
đồng tiền nội tệ yếu là biện pháp kích thích xuất khẩu, nhất là mới đây Cục dự
trữ Liên bang Hoa Kỳ đã tăng lãi suất đồng đôla, điều đó càng có lợi cho nước
Nga – miễn là họ có thể chuyển đổi thành công cơ cấu sản xuất – xuất khẩu của mình.
Trong Thông điệp Liên bang hồi
đầu tháng 01-2016, Tổng thống V. Putin cho biết mặc dù tổng kim ngạch giảm,
nhưng xuất khẩu vẫn vượt nhập khẩu 126,3 tỷ đôla Mỹ - đây là minh chứng rõ nhất
cho việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế là lựa chọn đúng đắn. Ông Putin mặc dù thận
trọng, nhưng cũng đưa ra những đánh giá lạc quan về kinh tế Nga, vì nếu tính
chi li ra thì liên tục trong hai quý 2 và quý 3 năm 2015, tổng sản phẩm quốc nội
giảm 4,1 và 4,6%; nhưng riêng trong quý 4 chỉ giảm có 3,8% - theo báo cáo của Bộ
trưởng kinh tế Nga Alexei Ulyukayev trong một cuộc họp với V.Putin vào hôm
26/1/2016. Nền kinh tế Nga đã bắt đầu thích nghi được với giá dầu thấp và biến
động tỷ giá.
Giá dầu thấp – làm cho những
người lãnh đạo đất nước hiểu rõ rằng nền kinh tế cần được “cắt cơn nghiện dầu,”
giảm phụ thuộc vào xuất khẩu năng lượng càng nhiều càng tốt. Lệnh trừng phạt –
khó vay vốn nhưng lại giúp cho doanh nghiệp trong nước buộc phải xoay xở trong
khó khăn mà giảm thiểu được việc bị cuốn vào cơn lốc vay mượn không ngừng nghỉ
trước đây, hơn thế nó hạn chế tác động tiêu cực của mối tương quan đồng Rub trượt
giá và sự phụ thuộc hàng hóa nhập khẩu. Đồng Rub yếu dẫn đến lạm phát, nhưng lại
giúp cho các nhà xuất khẩu trong nước có lợi hơn khi thu ngoại tệ về… Vấn đề là
liệu nền kinh tế Nga có “chuyển hướng” được hay không – để hỗ trợ cho sự phục hồi
và phát triển của những ngành kinh tế tiềm năng khác như nông nghiệp và máy
công cụ… Chúng ta cần nhớ rằng nền kinh tế Nga đã nhanh chóng trở nên “nghiện dầu”
– năm 2001 khi Putin bắt đầu nhiệm kỳ Tổng thống đầu tiên, dầu chiếm 30% thu
ngân sách Liên bang, thì đến năm 2015 con số này là 44%. Nền kinh tế nước này
chắc sẽ còn suy giảm thêm một năm 2016 này nữa, rồi có thể sẽ có những thay đổi
nhiều khả năng là theo hướng tích cực.
Song song với những biện pháp
về kinh tế, chắc chắn nước Nga của Putin sẽ phải tiếp tục tìm lời giải cho cuộc
khủng hoảng Ukraine để từng bước dỡ bỏ lệnh trừng phạt từ phương Tây. Một giải
pháp chính trị Syria và giá dầu, những nỗ lực ở Ukraine và lệnh trừng phạt, đều
trong tầm tay Putin. Do đó trong thời gian sắp tới, ông Putin có thể sẽ có những
bước đi tác động lên tình hình Syria cũng như Ukraine.
Ngạn ngữ Nga có câu “Người Nga
đóng ngựa thì lâu nhưng phi ngựa thì rất nhanh.” Liệu những người đang lèo lái
nền kinh tế Nga đã có hẳn gần 2 năm để “đóng ngựa” có thúc được con ngựa kinh tế
Nga phóng nước đại hay không, câu trả lời còn đang ở phía trước.
Bài trên Tuần Việt Nam tại đây
Tham gia thảo luận trên
Facbook tại đây
No comments:
Post a Comment