Biển Đông lại “dậy sóng” ít nhất
trong lòng người Việt Nam vì phát biểu trước báo giới của Ngoại trưởng Nga S.
Lavrov. Phát biểu trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông Trung Quốc, Nhật Bản
và Mông Cổ hôm 12/4, ông Lavrov nói rằng “mọi tranh chấp trên Biển Đông cần được
giải quyết thông qua đối thoại, và các nỗ lực nhằm quốc tế hóa vấn đề cần phải
chấm dứt.” (Vnexpress)
Đầu tiên chúng ta cần phải hiểu
“quốc tế hóa” giải quyết tranh chấp là gì. Trên thực tế, bất cứ một tranh chấp
nào (từ đây xin được hiểu là giữa hai quốc gia với nhau) nảy sinh khi được giải
quyết đã là “quốc tế hóa” rồi, đó là cách hiểu theo nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng,
“quốc tế hóa giải quyết tranh chấp” là việc một tranh chấp có sự tham gia hòa
giải, thúc đẩy đàm phán… của bên thứ ba. Nếu một tranh chấp chỉ có hai bên liên
quan, là tranh chấp song phương; còn tranh chấp có từ ít nhất ba bên liên quan
là tranh chấp đa phương.
Việc Philippines kiện Trung Quốc
lên tòa án quốc tế, chính là “quốc tế hóa giải quyết tranh chấp.” Vụ tranh chấp
ngôi đền Preah Vihear giữa Thái Lan và Campuchia là cả một chuỗi các hành động
“quốc tế hóa giải quyết tranh chấp” từ phán quyết của Tòa án quốc tế Tòa án Quốc
tế vì Công lý ở Den Haag, Hà Lan năm 1962 cho đến những nỗ lực đề nghị Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp
Quốc công nhận ngôi đền như một Di sản thế giới... Các hoạt động như đưa vấn đề
Biển Đông ra thảo luận ở một diễn đàn quốc tế hay tranh thủ sự ủng hộ của bất cứ
một bên thứ ba nào (không phải là can thiệp trực tiếp) cũng đều được coi là “quốc
tế hóa” theo nghĩa rộng. Khi một trong hai bên nhận thấy không thể giải quyết
được tranh chấp thông qua đàm phán song phương, thì việc đưa ra giải quyết ở một
cơ quan tài phán quốc tế, hoặc có sự trung gian hòa giải của một hay nhiều đối
tác khác, hoặc tổ chức một hội nghị quốc tế nhằm đàm phán ký kết một Hiệp ước…
đều là những hành động cần thiết.
Đối với những vấn đề liên quan
đến Biển Đông hiện nay, theo người phát ngôn Bộ ngoại giao Việt Nam, ông Lê Hải
Bình thì “đối với những vấn đề chỉ liên quan đến hai nước, Việt Nam theo đuổi
biện pháp giải quyết song phương, đối với những vấn đề liên quan đến các nước
và các bên khác, ví dụ như quần đảo Trường Sa, thì không thể chỉ giải quyết
song phương mà cần có sự tham gia của các bên liên quan.”
Bao giờ cũng vậy, một tuyên bố
của người có trách nhiệm như Ngoại trưởng hay thấp hơn, người phát ngôn chính
thức của Bộ ngoại giao sẽ dễ gây tranh cãi bởi tính ngắn gọn của nó. Nhìn theo
nghĩa hẹp, phát biểu của ông S. Lavrov có vẻ không có gì mâu thuẫn với chính
sách đối ngoại chính thức của Việt Nam về Biển Đông: những vấn đề song phương,
để hai nước giải quyết với nhau, bất cứ một sự can thiệp của bên thứ ba nào vào
đó cần phải chấm dứt. Điều này đúng với nguyên tắc tôn trọng chủ quyền của các
quốc gia trong quan hệ quốc tế, đặc biệt là quyền tài phán và đàm phán liên
quan đến lãnh thổ, lãnh hải.
Chúng ta cần hiểu ý của ông
Lavrov khi phát biểu là Nga không muốn sự can thiệp của quá nhiều bên vào giải
quyết tranh chấp Biển Đông – tất nhiên “bên” ở đây phải được hiểu là “bên không
liên quan,” tức là các “thế lực” khác như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Australia… Đáng tiếc
là khi phát biểu như vậy, ông Lavrov tuy nhận được sự đánh giá cao của Bộ trưởng
ngoại giao Trung Quốc vì nó phù hợp với chính sách của nước này, nhưng lại
không có lợi cho các nước đang có liên quan tới Biển Đông, đặc biệt là ở quần đảo
Trường Sa.
Chính sách của Trung Quốc lâu
nay đối với tranh chấp Trường Sa là “chia nhỏ, khoanh vùng tranh chấp để giải
quyết song phương.” Điều này tưởng như trùng với nguyên tắc của Việt Nam, nhưng
trong cách thức thực hiện cực kỳ khác biệt, chủ yếu nằm trong việc xác định phạm
vi như thế nào là chỉ thuộc về hai nước, như thế nào là một tranh chấp đa
phương. Với Trung Quốc thì tốt hơn cả, tất cả các tranh chấp đa phương cần được
biến thành song phương và từ tư thế của một nước lớn, dám dùng cả những biện
pháp vi phạm pháp luật quốc tế như “đe dọa dùng vũ lực” để giải quyết thuận lợi
cho họ.
Tuy nhiên hiểu theo nghĩa rộng,
những vấn đề liên quan đến Biển Đông như quyền tự do hàng hải trên biển, là vấn
đề quốc tế, hay cần nói chính xác là vấn đề của thế giới, không chỉ của khu vực.
Hiện nay nổi cộm lên ở Trường Sa, chính là những hành động của Trung Quốc đang
tu bổ, tôn tạo những mỏm đá lúc nổi lúc chìm thành những đảo nhân tạo, và “quân
sự hóa” quần đảo Trường Sa bằng cách xây dựng đường băng có thể dùng làm bàn đạp
tấn công cho máy bay chiến đấu và xây dựng các căn cứ cho hải quân. Những hành
động này của Trung Quốc không thể coi là vấn đề song phương của riêng cặp hai
nước nào, mà là vấn đề của quốc tế.
Có thể trước báo giới, đặc biệt
của Trung Quốc và Nhật Bản, mà ông Lavrov một mặt làm vừa lòng đối tác lớn nhất
hiện nay của Nga và một mặt, “dằn mặt” Nhật Bản khi mà nước này cũng tuyên bố về
những lợi ích của họ liên quan đến Biển Đông. Xa hơn, tuyên bố này có thể còn
nhắm đến Hoa Kỳ, là nước có chính sách nhất quán đối với Biển Đông từ trước đến
nay. Chính sách của Hoa Kỳ đối với Biển Đông chỉ có thể tăng hay giảm sự quan
tâm, chứ chưa bao giờ thay đổi. Với nước này, Biển Đông được họ quan tâm trước
hết từ góc độ đảm bảo quyền tự do đi lại trong hàng hải thương mại quốc tế, từ
đó ảnh hưởng đến an ninh của toàn khu vực Thái Bình Dương. Sau đó với Hoa Kỳ lợi
ích còn là khả năng tham gia thăm dò, khai thác tiềm năng dầu khí ở Biển Đông.
Chính vì vậy mà Hoa Kỳ không
ngần ngại cho một số tàu chiến hoặc máy bay tuần tiễu gần các đá ở Trường Sa,
như Xu Bi, Vành Khăn, thậm chí Tri Tôn ở Hoàng Sa. Với lập trường “Hoa Kỳ cần đảm
bảo tự do hàng hải và hàng không” thì chắc chắn Hoa Kỳ sẽ không đứng về phía
nào trong bất cứ một tranh chấp song phương, hay đa phương – nghĩa là sẽ không
có sự can thiệp trực tiếp, nhưng như thế cũng là đủ để nước này hiểu Hoa Kỳ sẽ
làm tất cả để đảm bảo quyền tự do hàng hải và hàng không tại Biển Đông.
Tuyên bố của Ngoại trưởng
Lavrov sẽ làm cho người ta hiểu rằng, nếu với tư cách một cường quốc đang có những
lợi ích nhất định trong khu vực (Nga và Việt Nam là đối tác truyền thống, đặc
biệt về dầu khí ở Biển Đông) Nga sẽ từ chối can dự vào việc giải quyết tranh chấp,
thậm chí cả việc đảm bảo quyền tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông như
Mỹ vẫn làm.
Điều chúng ta cần nhớ là những
vấn đề ở Biển Đông, đặc biệt ở Trường Sa, là do chính Trung Quốc tạo ra với chiến
lược “tạo ra tranh chấp, khoanh vùng giải quyết song phương, gác lại tranh chấp,
cùng nhau khai thác.” Một tuyên bố của ông Lavrov như vậy hoàn toàn không có lợi
cho các nước nhỏ trong cuộc chiến giải quyết tranh chấp.
Bài trên Soha tại đây
No comments:
Post a Comment