Gạt ra một bên những lời cáo
buộc từ FBI về sự can dự của tình báo Nga vào chiến dịch bầu cử tổng thống, Tổng
thống Donald Trump đã ra lệnh không kích vào một căn cứ quân sự của Syria. Việc
này lại đúng lúc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang ở Florida để gặp chính
ông Trump. Chắc chắn dư luận thế giới sẽ lại dậy lên những điều dự đoán, thậm
chí lo ngại cho một tình hình căng thẳng hơn.
Chắc chắn là sẽ căng thẳng
hơn, ít nhất là trong quan hệ giữa hai siêu cường Nga – Mỹ. Ngoài việc các quan
chức quân sự Nga “đăng đàn” thông báo về tính “rất thấp trong độ chính xác” của
vụ tấn công, về ngoại giao, Nga cũng triệu tập tùy viên quân sự ở Sứ quán Hoa Kỳ
tại Matxcơva đến thông báo, rằng thỏa thuận chia sẻ thông tin các chuyến bay
quân sự trên bầu trời Syria sẽ bị “treo” lại.
Bản thân tổng thống Nga
V.Putin cũng chính thức gọi vụ tấn công này có thể đe dọa nghiêm trọng quan hệ
hai nước và đề cập tới khía cạnh pháp luật quốc tế của vụ việc.
Chúng ta sẽ không bàn tới yếu
tố thiệt hại hay tính hiệu quả của vụ tấn công – đó là việc giành cho các
chuyên gia. Ở đây có một vấn đề rất lớn được đặt ra, là quan hệ giữa hai siêu
cường đặt trong tương quan quan hệ quốc tế sẽ ra sao.
Địa bàn Syria hiện nay là nơi
tập trung xung đột Đông – Tây trong quan hệ quốc tế, nơi mà Nga với tư cách là
siêu cường, chỉ là một đại diện đơn độc cho phương Đông, còn phương Tây với lập
luận chống tội ác diệt chủng của chính quyền Bashar al-Assad, lâu nay lên án chế
độ này và trực tiếp muốn lật đổ nó.
Cuộc nội chiến kéo dài đến bốn
năm, khó khăn ngày càng nhiều cho lực lượng của Chính phủ al-Assad cho đến khi
Nga tiến hành chiến dịch không kích ở nước này từ cuối năm 2015. Lúc đầu với lý
do “Không kích vào Nhà nước Hồi giáo (IS) chống khủng bố” nhưng sau đó, ngày
càng có nhiều báo cáo về việc Nga không kích cả vào lực lượng đối lập. Đến đầu
năm nay, truyền thông toàn thế giới đưa tin những thắng lợi của quân Chính phủ
Syria ở ngoại ô thành phố Aleppo dưới sự yểm trợ từ trên không của Nga không cần
che đậy úp mở gì cả.
Tình thế bất lợi về quân sự
cho Chính phủ Syria, nhưng vẫn là sự cân xứng về chính trị - quân sự quốc tế bị
phá vỡ bởi chiến dịch không kích này của Nga. Cho đến thời điểm đó, cuộc chiến ở
Syria vẫn chỉ là nội chiến, mà các nước liên quan bằng cách này hay cách khác,
giúp đỡ, ủng hộ, hậu thuẫn nhóm này hay nhóm khác.
Chưa có một quốc gia nào trực
tiếp tham gia cuộc chiến, dù chỉ là từ những cuộc không kích như Nga, làm thay
đổi toàn bộ cục diện chiến trường. Từ đó dẫn đến khả năng vài nước khác xem xét
đưa quân vào, ví dụ như Thổ Nhĩ Kỳ, một thành viên NATO. Người ta đã từng xem
xét việc này như tiềm tàng một khả năng đối đầu giữa Nga và NATO thông qua
thành viên Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên việc đó vẫn chưa xảy ra.
Từ quan điểm chính trị của
mình, Phương Tây đặc biệt là Hoa Kỳ vẫn chỉ đứng ngoài cuộc nội chiến không có
hành động quân sự chính thức, đặc biệt trong thời gian tại vị, cựu Tổng thống
Barack Obama đạt được thỏa thuận với V.Putin bằng con đường ngoại giao chứ
không phải bằng những hành động quân sự.
Còn ở tình thế của mình, mang
trên vai sự cáo buộc quanh mối “quan hệ thân thiết” với Putin, ông Trump lại
cho tiến hành một hành động quân sự. Đây là một hành động đáng kể trong quan hệ
quốc tế thời gian này, vì nó đem lại một sự bất cân xứng mới.
Từ trước đến nay, Nga vẫn công
khai ủng hộ chính quyền al-Assad vì tính “hợp hiến” của nó, kèm theo lý do “chống
khủng bố” cũng chính đáng không kém. Dùng tên lửa tấn công trực tiếp vào quân đội
Chính phủ Syria, lần đầu tiên một nước Phương Tây làm như vậy trong suốt cuộc nội
chiến Syria từ khi nó nổ ra. Tính bất cân xứng ở đây còn thể hiện ở chỗ, Nga vốn
đã và đang ủng hộ Chính phủ Syria, và vẫn đang tấn công các lực lượng đối lập,
đứng trước tình thế này sẽ buộc phải có hành động nào tương xứng, hay lập lại
thế cân bằng.
Nhưng hành động nào được, hay
là tăng cường các vụ không kích? Cho đến nay chiến dịch không kích nếu chỉ xét
từ góc độ ủng hộ Chính phủ Syria đã tỏ ra kém hiệu quả về chiến lược, vì quân đội
Syria quá yếu kém không thể tận dụng sự yểm hộ đó giành những chiến thắng vững
chắc trên chiến trường. Nga có tăng cường không kích thêm nữa cũng không giải
quyết được vấn đề gì.
Cho đến nay, Nga mới chỉ tuyên
bố sẽ giúp Syria bảo vệ bầu trời, tăng cường phòng không. Chúng ta cần để ý, cuộc
tấn công của Hoa Kỳ là bằng tên lửa cận âm Tomahawk (tốc độ 880km/h, dưới tốc độ
âm thanh) được sử dụng hơn hai thập niên qua, từ thời chiến tranh vùng Vịnh, nó
sử dụng đến 59 quả từ cự ly cách mục tiêu 1600km, lại có báo trước… Trong suốt
thời gian hai thập niên qua, nhiều nước nghiên cứu phát triển các loại vũ khí
chống loại tên lửa này, thậm chí bằng những vũ khí rất rẻ tiền, “cổ lỗ” nhưng
hiệu quả như Việt Nam cải tiến pháo phòng không 37mm. Ở tầm quân sự Nga, chống
một vụ tấn công như vậy không khó.
Đơn giản là Nga bị lâm vào thế
bị động – một hành động quả là rất… khó lường của ông Trump. Một người bị đánh
giá là ít kinh nghiệm về chính trị, thành ra lại có những hành động làm choáng
váng thế giới hơn là những cáo già trên chính trường. Điều đó chỉ làm khổ các
nhà phân tích quân sự quốc tế và chính… Putin chứ có khi từ phía ông Trump,
xong việc này ông còn phải đối phó các vấn đề khác còn đang rất rắc rối.
Như trong bài “Sẽ là sai lầm lớn nếu Nga “đặt cược cửa Donald Trump”?” tôi đã viết về sự suy giảm độ quan tâm của
truyền thông Nga đối với ông Trump từ tháng 1 qua tháng 2 năm nay, cho thấy sự
suy giảm của “hưng phấn chung của xã hội” Nga với sự kiện ông Trump trúng cử tổng
thống. Thắng lợi này chưa đem tới lợi ích nào đáng kể cho quan hệ hai nước, đặc
biệt kể cả quan hệ cá nhân hai tổng thống, thì những khó khăn của chính quyền
Trump dẫn đến những diễn biến bất lợi cho những mối quan hệ song phương đó. Sự
kiện không kích lần này có thể chưa phải là dấu chấm hết cho quan hệ Trump –
Putin, nhưng chắc chắn nó sẽ gia tăng căng thẳng và đẩy Putin vào thế khó.
Chúng ta hãy nhìn lại, việc
Putin quyết định “mở mặt trận thứ hai” ở Syria ngoài việc ủng hộ Chính phủ
al-Assad để sau này có chỗ trên bàn đàm phán về tương lai của nước này, đảm bảo
quyền lợi của Nga ở khu vực trong tương lai, thì còn là việc tìm tiếng nói
chung với Phương Tây trong vấn đề chống khủng bố IS. Từ đó Nga có thể tìm được
giải pháp cho tình trạng bị trừng phạt về kinh tế do “mặt trận thứ nhất” ở
Ucraina gây ra. Nhưng chính những lệnh trừng phạt này lại xuất phát từ những
cáo buộc của Phương Tây về những hành động của Nga đối với Crimea (sáp nhập bán
đảo này từ lãnh thổ của Ucraina) và những bất ổn ở Đông Ucraina, đều có những
lý do từ khía cạnh “vi phạm pháp luật quốc tế.”
Vì thế nếu Nga tiếp tục cáo buộc
Hoa Kỳ mạnh mẽ hơn nữa về tính hợp pháp của hành động tấn công lần này, rất có
thể “chuyện cũ bị lôi ra,” hành động thì rất đơn giản đối với Phương Tây, thuần
túy là việc gia hạn thêm lệnh trừng phạt nhưng hậu quả với Nga thì lại hoàn
toàn không đơn giản thế, di chứng sẽ để lại rất lâu dài.
Không có căn cứ sẽ cho thấy
tình hình sẽ tiếp tục leo thang về quân sự đối với hai siêu cường Hoa Kỳ và
Nga, nhưng với hành động này, thái độ của chính quyền Trump đã lộ rõ, là sẽ tiếp
tục ủng hộ… cuộc chiến chống al-Assad (rất có thể là cho đến khi nào chế độ này
đổ thì thôi.) Putin cũng sẽ phải tính toán đến khả năng al-Assad sẽ bị thay thế.
Còn nếu một vụ như thế này tiếp
tục, chúng ta sẽ đặt câu hỏi Nga có sẵn sàng bắn hạ tên lửa Hoa Kỳ để bảo vệ đồng
minh Syria, như năm 1991 Hoa Kỳ bắn hạ tên lửa Scud của Iraq trên bầu trời Tel
Aviv? Sẽ phải tìm giải pháp để gỡ ngòi nổ, chứ nếu dẫn đến tình trạng đó, thì với
những khó khăn của Nga hiện nay, đó là điều không mong muốn. Putin thừa khôn
ngoan và mềm dẻo để có một động thái theo hướng này.
Một góc độ khác: cuộc không
kích diễn ra khi ông Tập Cận Bình đang có chuyến công du đến Hoa Kỳ. Nếu như ông
Tập đang ở nhà, sẽ dễ hơn khi tỏ một thái độ mạnh mẽ, nhưng nếu ông đang ở
chính nước Mỹ, thì nhiều lắm cũng chỉ có thể nói lên một sự “quan ngại.” Cũng
có thể đây là thông điệp của ông Trump cho ông Tập về vai trò cần có của Trung
Quốc ở Đông Bắc Á, khi mà CHDCND Triều Tiên liên tục thử tên lửa.
Thông điệp chung của ông Trump
có thể là, các siêu cường không phân biệt Mỹ, Nga hay Trung Quốc cần phải có
nhãn quan và tiếng nói chung trong cuộc chiến chống lại cái ác, dù cái ác đó chỉ
theo quan điểm của riêng ông Trump…
Bài trên Giáo dục Việt Nam tại đây
Tham gia thảo luận trên Facbook tại đây
No comments:
Post a Comment