Sự kiện Đại hội toàn quốc Đảng
cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) sẽ bắt đầu vào ngày 18 tháng Mười (2017) tới đây
thu hút sự chú ý của toàn thế giới. Một đất nước đi từ vị thế “trỗi dậy mạnh mẽ”
đến dần dần khẳng định và củng cố vai trò là cường quốc kinh tế, mỗi thay đổi
dù nhỏ bên trong không thể không có ảnh hưởng ra bên ngoài, đến cục diện của
bàn cờ địa chính trị quốc tế.
Chắc chắn điều đầu tiên mà giới
quan sát và bình luân quốc tế trông chờ ở Đại hội lần này của ĐCSTQ chính là những
đổi mới về chính trị. Ông Tập Cận Bình từ khi lên đỉnh cao quyền lực ở đất nước
đông dân nhất thế giới, cũng là thời điểm khó khăn của Trung Quốc trước hàng loạt
những thách thức. Trải qua gần 40 năm (1976 – 2012) cải cách kinh tế với tốc độ
tăng trưởng mạnh đến mức “nóng,” đất nước Trung Quốc cũng đã đến lúc vấp phải
những trở ngại khó vượt qua như môi trường sinh thái bị ô nhiễm nặng nề, hố
ngăn cách giàu nghèo ngày càng sâu sắc và rộng ra, tội phạm gia tăng, nạn tham
nhũng cấu kết với ma-phi-a hóa chính quyền lên đến cấp cao…
Chính vì thế ông Tập khi nắm
hai chức, Tổng bí thư ĐCSTQ và Chủ tịch nước đã nhận ra rất rõ nhu cầu cấp bách
phải tiến hành chiến dịch “đả hổ diệt ruồi” mà theo nhiều cách giải thích khác
nhau, có thể là thanh trừng những người không cùng phe cánh của ông, nhưng cũng
có thể là việc làm thanh lọc bộ máy của Đảng và chính quyền. Nhu cầu này không
chỉ dừng ở mức độ cấp bách, mà còn là sống còn vì nó gắn chặt với sự vững mạnh
của tổ chức Đảng và Nhà nước Trung Quốc.
Kết quả là sau 5 năm, cho đến
nay “chiến dịch” của ông Tập đã “xử lý” đến 1 triệu 361 nghìn cán bộ, Đảng
viên. Do kết quả đó, mà đến kỳ Đại hội lần này, người ta đã đánh giá đây sẽ là
“Đại hội người của ông Tập” – nghĩa là những người mà ông Tập tin tưởng, hoặc
đã làm việc dưới quyền hoặc được ông bồi dưỡng từ khi họ cùng công tác ở các địa
phương.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của
mình, chính sách cải cách kinh tế của ông Tập Cận Bình cũng đã vấp phải sức chống
đối tại các địa phương, chủ yếu xuất phát từ các “tập đoàn lợi ích” thao túng
chính quyền. Tình thế đó đã ảnh hưởng đến chính sách nhân sự của Trung Quốc hiện
nay: 23 trong số 31 tỉnh / vùng của Đại lục có bí thư mới, 24 trong số đó có tỉnh
trưởng hoặc người đứng đầu chính quyền mới. Điều này thể hiện việc tăng cường mối
quan hệ của trung ương đối với chính quyền cấp tỉnh, nghĩa là ông Tập sẽ không
chỉ nắm quyền kiểm soát ở Trung ương mà ông sẽ kiểm soát chặt chẽ hơn nữa chính
quyền địa phương, ít nhất là ở các vị trí chủ chốt.
Không loại trừ, nếu ông Tập
trúng cử thêm một nhiệm kỳ nữa, chính sách của ông dù có thay đổi điểm này, điểm
khác nhưng “đả hổ diệt ruồi” sẽ tiếp tục mạnh hơn nữa ở các địa phương. Điều
này được giải thích vì ông Tập không chỉ muốn cải cách, mà ông còn muốn để lại
dấu ấn, đưa Trung Quốc bước vào một kỷ nguyên mới như “kỷ nguyên Tập Cận Bình.”
Những chính sách kiểu như “không nhà công vụ, không cấp xe công cho quan chức”
chỉ là những biểu hiện nhỏ của một thay đổi lớn, minh chứng cho sự ra đời và
phát triển của “kỷ nguyên” này.
Thách thức khi muốn chuyển hướng
kinh tế
Không tách rời khỏi xu thế thế
giới, trong những năm qua nền kinh tế Trung Quốc cũng dần dần dịch chuyển theo
hướng “xanh” hơn: nghiên cứu, phát triển, “đi tắt đón đầu” và không ngần ngại nếu
phải “kiếm” bí mật công nghệ của phương Tây bằng một cách nào đó… làm sao nền
kinh tế sản xuất của đất nước bước sang thập kỷ thứ ba của thế kỷ XXI sẽ tiết
kiệm năng lượng hơn, cho ra ít rác thải hơn, giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Không phải ngẫu nhiên mà Trung Quốc hiện nay đang “vùng vẫy” trong một tỷ lệ rất
cao máy móc thiết bị công nghệ thấp, rất nhiều thứ còn dùng là của thế kỷ trước
phải cố gắng thoát ra để đi lên hiện đại, xanh và sạch; nhưng đồng thời mà
chính họ sẽ phải đối mặt với những núi rác công nghệ khổng lồ.
Nhưng nếu nền kinh tế dịch
chuyển theo hướng đó, cũng đồng nghĩa với việc đóng cửa hàng loạt mỏ than, hay
giảm mức độ khai thác của ngành dầu khí. Chúng ta có thể hiểu Trung Quốc sẽ phải
chuyển sang một nền kinh tế tiết kiệm năng lượng, vì bản thân kinh tế nước này
cho đến nay vẫn “ngốn” nhiều năng lượng nhất thế giới và Trung Quốc là nước nhập
khẩu nhiều dầu mỏ nhất thế giới. Nếu chuyển hướng thành công, Trung Quốc cũng sẽ
giảm mức độ phụ thuộc nguồn dầu mỏ nhập khẩu từ nước ngoài.
Tuy nhiên, nước này cũng sẽ phải
đối mặt với nguy cơ gia tăng số người thất nghiệp, gia tăng lượng lao động phổ
thông không có việc làm, tiềm tàng gây bất ổn xã hội, tội phạm gia tăng. Đây là
một vấn đề không dễ giải quyết của Trung Quốc, mặc dù giáo dục Trung Quốc trong
mấy chục năm qua đã có những bước tiến cực lớn, trở thành một nước có nền giáo
dục tiên tiến, nhưng rào cản về chữ viết hay quá nhiều phương ngữ trên đất nước,
không bao giờ là việc dễ cho nhiệm vụ nâng cao dân trí.
Nước Mỹ có vị tổng thống mới,
ông Donald Trump với chính sách thúc đẩy sản xuất trong nước, sẽ có ảnh hưởng
nhất định đến việc xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc vào Hoa Kỳ, nhưng ngược lại
cũng là những cơ hội. Chúng ta đang ở thời kỳ toàn cầu hóa mãnh liệt, đặc biệt
trong hoạt động đầu tư tư bản mà tất cả đều có thể quy ra “tiền” và “sở hữu,”
chính sách này của ông Trump cũng sẽ mở ra những cánh cổng cho “dòng tư bản
Trung Quốc” đổ sang đầu tư, thậm chí mua đứt nhiều ngành sản xuất, nhà máy,
công xưởng của Hoa Kỳ.
Tham vọng ngày càng rõ ràng
Về đối ngoại, nếu trong đối nội,
ông Tập đã mạnh mẽ bao nhiêu thì về đối ngoại ông cũng không hề tỏ ra là người
mềm yếu, nhưng cũng không kém phần khôn khéo. Trung Quốc thời của Đặng Tiểu
Bình với chính sách đối ngoại là “sự phát triển của Trung Quốc không thể tách rời
khỏi sự phát triển của thế giới (thế giới sẽ là thị trường của nền sản xuất
Trung Quốc!) nhưng Trung Quốc sẽ không đóng vai sen-đầm quốc tế, mà cần náu
mình chờ thời.” Đến nay, Trung Quốc đã xứng đáng vai trò “công xưởng của thế giới”
nhưng cũng không giấu diếm tham vọng ngày càng có vai trò ảnh hưởng lớn hơn về
địa chính trị và quân sự ở khu vực và mức độ toàn cầu.
Quan sát quá trình “mua sắm”
và phát triển, đổi mới hệ thống vũ khí của PLA, cả về lục quân và hải quân cho
thấy lực lượng vũ trang nước này đã có những bước tiến bộ vượt bậc về chất. Điều
này không chỉ thể hiện qua sự đổi mới bề ngoài như quân phục dã chiến ngày càng
tương đồng với Phương Tây, mà công nghệ quân sự cũng ngày càng tiệm cận và đuổi
kịp. Như thế chúng ta sẽ hiểu, Trung Quốc sẽ tiếp tục tham gia sâu rộng vào các
hoạt động quân sự quốc tế như các cuộc tập trận chung, tham gia hoạt động chống
khủng bố, thiên tai, gìn giữ hòa bình… nhưng cũng chính là quá trình “vươn ra
bên ngoài” của lực lượng vũ trang Trung Quốc.
Chúng ta sẽ không nghi ngờ nếu
nói, “điều mà Trung Quốc muốn, chính là trở thành một thế lực về quân sự của thế
giới ngang bằng với nước Mỹ.”
Về địa chính trị, những gì
Trung Quốc đã thể hiện trong nhiệm kỳ đầu của ông Tập Cận Bình, chắc cũng sẽ
không thay đổi trong thời gian sắp tới: tiếp tục gây dựng và củng cố ảnh hưởng
về kinh tế, chính trị… ở vùng Trung Á, mở rộng và kéo dài “con đường tơ lụa”
làm cầu nối cho hàng hóa của Trung Quốc thuận lợi, không phải đi vòng qua đường
biển dài dằng dặc: Biển Đông (Việt Nam), eo Malacca, Ấn Độ Dương, Vùng Vịnh, Đại
Tây Dương tới Châu Âu nữa. Ở vùng Đông Bắc Á, hòa bình trên bán đảo Triều Tiên
vẫn tiếp tục cần được duy trì và vai trò của Trung Quốc vẫn giữ là chủ đạo. “Vấn
đề hạt nhân” của CHDCND Triều Tiên thì vẫn sẽ tiếp tục nóng, nhưng chắc chắn
Trung Quốc sẽ phải “vào cuộc” mạnh mẽ hơn nữa. Duy trì một Triều Tiên như hiện
nay, có lợi cho Trung Quốc hơn cả vì để kiềm chế Nhật Bản, Hàn Quốc và được
Trung Quốc chơi như một “con bài” cân bằng với “con bài” Đài Loan của Hoa Kỳ.
Ở phía Bắc, Nga vẫn luôn là cường
quốc có vũ khí hạt nhân, vừa là đối tác, vừa phải đề phòng, nhưng có thể trong
vài năm tới vai trò đối thủ còn chưa được đặt ra, ngược lại cả vùng Viễn Đông rộng
lớn đầy tài nguyên và quá thưa người sẽ là mục tiêu quá “ngon xơi” cho những
tham vọng phát triển của Trung Quốc. Nền kinh tế Nga tuy không thể bị đánh gục,
nhưng sẽ còn khó khăn vì lệnh trừng phạt từ phương Tây và giá dầu thì chưa thể
hồi phục, cũng sẽ còn phụ thuộc nguồn vốn đầu tư bên ngoài thêm một thời gian nữa.
Tính ngẫu hứng, không nhất
quán và có thể nói là khá thiếu chuyên nghiệp của tổng thống Hoa Kỳ Donald
Trump, cũng lại là cơ hội cho ông Tập Cận Bình nắm lấy để đưa Trung Quốc tiến tới
vị thế một cực cân bằng với “cực Hoa Kỳ.” Nguy cơ xung đột quân sự ở Triều Tiên
trước tính khí thất thường của ông Trump, làm thế nào hóa giải nguy cơ với ông
Tập không phải là chuyện dễ, nhưng có thể làm được. Đồng thời, cơ hội trước mắt
ông Tập cũng sẽ là rất lớn cho những phát triển tương lai của Trung Quốc.
Chính vì thế, nếu cần đưa ra một
dự báo, thì điều đó sẽ là “ông Tập Cận Bình sẽ tiếp tục lãnh đạo Trung Quốc
thêm một nhiệm kỳ nữa.”
Tham gia thảo luận trên
Facebook tại đây
Bài trên Tuần Việt Nam tại đây
No comments:
Post a Comment