Ngồi nhìn lại những sự kiện
trong năm 2015 chúng ta chưa thể hết bàng hoàng với những vụ khủng bố gần như
liên tiếp trong một thời gian ngắn. Chỉ trong hai tháng 10 và 11 có đến 4 vụ khủng
bố: ngày 10/10 vụ đánh bom ở Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ; ngày 31/10 máy bay A-321 của
Nga rơi trên bán đảo Sinai, cướp đi sinh mạng của 224 người. Chỉ trong hai ngày
liên tiếp là 12 và 13/11 là hai vụ khủng bố ở Beirut, Libăng và một “sêri” vụ tấn
công tại Paris.
Thế giới bàng hoàng. Có thể
nói năm 2015 là năm bạo lực trong cuộc chiến chống lại chủ nghĩa khủng bố. Chúng
ta cũng không quên ngay trong những ngày năm mới, ngày 7/1 diễn ra vụ tấn công
trụ sở của Charlie Hebdo; và ngày 26/6 vụ khủng bố tại bãi biển Sousse, Tunisie
đã giết chết 37 du khách chủ yếu là công dân Anh.
Một năm nữa thế giới sẽ cùng
nước Mỹ kỷ niệm một thập kỷ rưỡi vụ khủng bố 11/9, nhưng cuộc chiến chống chủ
nghĩa khủng bố đã trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, từ “tìm diệt” thời tổng
thống Bush đến những chiến dịch quy mô như chiến tranh chống lại một quốc gia
(Nhà nước Hồi giáo độc lập IS) ngày hôm nay, chúng ta đã nhận ra rằng, chủ
nghĩa khủng bố không bị tiêu diệt. Như một con quái vật chặt đầu này nó mọc đầu
khác, không những thế, nó còn thay đổi màu sắc và hình dạng và rõ ràng nó đã phát
triển cả về lượng lẫn về chất. Không còn là một tổ chức khủng bố trốn chui trốn
nhủi nữa, chủ nghĩa khủng bố nay mang diện mạo một quốc gia không được ai công
nhận, nhưng có lãnh thổ, có dân cư, và có tổ chức chính quyền. Có lẽ chính vì
thế mà cuộc chiến chống khủng bố của các cường quốc cũng có sự thay đổi, từ những
vụ không kích và tấn công nhỏ lẻ, biến thành những chiến dịch không kích.
Chủ nghĩa khủng bố chắc chắn sẽ
không bị tiêu diệt bằng cách đó, vì nó vẫn là “khủng bố,” được thúc đẩy bởi chủ
nghĩa cực đoan. Xuất hiện những hình thức mới, ví dụ như hình thức “Những con
sói đơn độc,” lặng lẽ và cô độc xuất hiện, có thể “ém quân” giấu mình một thời
gian dài chờ thời cơ mới hành động. Thế giới đáp trả bằng những chính sách khác
nhau, như sau vụ tấn công 13/11 ở Paris, Ba Lan đóng cửa biên giới với người tị
nạn từ Trung Đông hay Canada cũng có nhiều thay đổi lớn về điều kiện, xiết chặt
hơn nhiều với người tị nạn nhập cư. Không phải ai khác mà chính người người Hồi
Giáo và cả nền văn minh, là những nạn nhân trực tiếp. Hãy nhìn lại, vụ tấn công
ngày 13/11 diễn ra sau hơn một tuần có quyết định của Pháp gửi tàu sân bay
Charles De Gaulle tới vùng Vịnh để tham gia không kích IS. Từ ngày 30/9 Nga bắt
đầu chiến dịch không kích mà họ cũng tuyên bố kẻ thù trực tiếp là IS, thì sau
đúng một tháng chiếc máy bay A-321 của nước này rơi do bị đặt bom. Hai vụ khủng
bố như hai lời đáp trả trực tiếp, tức thì với hành động tấn công từ cường quốc.
Rõ ràng, bạo lực không thể bi chấm dứt bằng bạo lực – mà thế giới văn minh, những
nền kinh tế lớn nên nhìn nhận lại cách đối xử với phần còn lại của thế giới
theo một cách khác. Cái hố ngăn cách giữa giàu và nghèo, không chỉ trong mỗi nước
mà còn phải được lấp giữa những khu vực phát triển và khu vực chưa phát triển của
thế giới. Chiến tranh chỉ là liệu pháp chữa triệu chứng, về lâu dài để chữa tận
gốc rễ căn bệnh, thế giới mà dẫn đầu là các cường quốc, phải có cách nhìn và biện
pháp khác.
Năm nay những vụ tấn công của
khủng bố mới chỉ trên lục địa Á – Âu, và châu Âu thì đang đứng trước những khó
khăn về sự chia rẽ thiếu đoàn kết của Liên minh, làn sóng người nhập cư cũng
như cái nhìn không thống nhất về cuộc khủng hoảng Ukraine và quan hệ với nước
Nga. Với Châu Âu, thật đau lòng là hình ảnh đặc trưng của năm nay lại là hình ảnh
em bé chết trên bờ biển tại Bodrum, Thổ Nhĩ Kỳ.
Năm 2015 là năm nối tiếp những
khó khăn của nước Nga năm 2014, sau khi sáp nhập bán đảo Crimea và bị quy kết
cho là đứng sau cuộc nội chiến và li khai ở miền Đông Ukraine, nước Nga sa vào
khủng hoảng do tác động kép của trừng phạt kinh tế và giá dầu mỏ hạ thấp. Lần đầu
tiên sau năm 1991, sau “Afghanistan của Liên Xô” nước Nga lại có một cuộc đưa
quân ra nước ngoài với khoảng cách xa đến thế. Có những ý kiến cho rằng việc
Nga mở “mặt trận thứ hai” bằng cách tham gia không kích IS ở Siria có nhiều ý
nghĩa: mở ra những cơ hội tìm tiếng nói chung với phương Tây nhằm giảm đi những
khó khăn về kinh tế, đồng thời củng cố sự ủng hộ của dân chúng với chính quyền ở
trong nước, mở rộng thị trường bán vũ khí vốn là thế mạnh truyền thống, đồng thời
giảm bớt tình hình khó khăn về giá dầu thô vốn đã hạ thấp lại còn bị phá giá bởi
dầu lậu của IS… Tác động tích cực có thể có đôi chút, tuy chưa rõ ràng như sau
khi Nga không kích ở Siria, giá dầu thô thế giới có nhích lên. Tuy nhiên không
vì thế mà phương Tây “bỏ qua” được cho Nga vì tình hình Ukrain, trái lại Nga tự
đặt mình vào thế trở thành kẻ thù trực tiếp của IS.
Khi Nga hành động quyết liệt ở
Siria thì chính là thời gian nước Mỹ bận rộn chuẩn bị cho lần bầu cử tổng thống
mới cho nhiệm kỳ tiếp theo. Kinh tế Hoa Kỳ tiếp tục tăng trưởng trong năm, việc
làm tạo ra nhiều hơn… năm nay là thời gian “dễ thở” của tổng thống Obama về đối
nội và dường như Nga tham chiến ở Siria, rồi Pháp tích cực hơn… cũng lại đem lại
cho ông một sự “dễ thở” nữa về đối ngoại.
Chủ nghĩa khủng bố nấp dưới vỏ
bọc “Hồi Giáo” kéo theo những nước có nguy cơ tiềm tàng vào vòng nguy hiểm,
trong đó có Trung Quốc. Năm nay Trung Quốc chỉ xảy ra một vụ nhỏ ở Tân Cương,
nhưng điều đó không có nghĩa là nguy cơ còn xa. Chiến dịch “đả hổ diệt ruồi” của
chủ tịch Tập Cận Bình có vẻ vấp phải sự chống đối khi trên đất nước nổ ra hàng
loạt những vụ nổ. Theo truyền thống, khi có những vấn đề đối nội nóng bỏng thì
Trung Quốc có những hành động đối ngoại cũng mạnh mẽ hơn – và năm nay họ tiếp tục
tôn tạo các đảo đang chiếm giữ ở Trường Sa. Những hành động này của Trung Quốc
không làm thay đổi được cục diện kinh tế trong nước suy thoái, mà vấp phải sự
phản ứng mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế, như vụ kiện của Philippines hay những
tuyên bố của các nước tại Hội nghị APEC năm nay ở Philippines. Tại Hội nghị
APEC 2015 mà một trong những chủ đề chính là thúc đẩy tăng trưởng bền vững –
cho thấy thế giới vẫn đối mặt với những thách thức của biến đổi khí hậu và sự
gia tăng khoảng cách giàu nghèo.
Người dân các nước Đông Nam Á
thì lại được kết thúc năm với tâm trạng phấn chấn của việc thành lập Cộng đồng
ASEAN, tạo ra một cộng đồng kinh tế chung với một thị trường 600 triệu dân. Một
năm được ghi dấu ấn với sự kiện quan trọng, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đi
thăm Hoa Kỳ, cùng nền kinh tế trong nước từng bước hồi phục đem lại những cái
nhìn lạc quan hơn cho năm mới với Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII.
Nhân loại bước sang năm 2016 vẫn
chưa thể hết bất ổn. Cuộc chiến chống IS mới chỉ bắt đầu, kéo theo một loạt những
nước còn lừng khừng chưa quá tích cực như Pháp, hay lần đầu tham chiến như Nga.
(Và với vụ chặt đầu con tin Trung Quốc mới đây, biết đâu Trung Quốc cũng sẽ xuất
trận.) Nước Mỹ bước vào cuộc chạy đua cho ghế tổng thống, một tổng thống Obama
chuẩn bị hết nhiệm kỳ, vốn được nhìn nhận là khá “mềm” trong các chính sách đối
ngoại, chắc cũng sẽ không có nhiều hành động quyết liệt hơn nữa. Cục diện quan
hệ giữa các cường quốc cho thấy không ai có thể sống thiếu ai – khả năng có
thêm những động thái giảm căng thẳng Nga – Phương Tây… Và ngoài “chiến trường”
chính là lục địa Á – Âu, thì cuộc chiến của thế giới văn minh với chủ nghĩa khủng
bố có thể sẽ quay lại với “địa bàn truyền thống” là nước Mỹ. Với khu vực châu Á
– Thái Bình Dương, trong thời gian còn ngồi ghế tổng thống của mình ông Obama
chắc chắn sẽ tiếp tục thực hiện chiến lược xoay trục, cùng một ASEAN đoàn kết…
đem lại cho chúng ta niềm hy vọng vào một tình hình Biển Đông bớt sóng cồn.
Thế giới ngày càng kết nối gần
gũi hơn, không có sự kiện nào còn là xa lạ với từng người, thì các sự cố cũng
có tần suất càng dày hơn. Biến đổi khí hậu làm cho thiên tai thêm thường xuyên,
còn xen kẽ vào giữa chúng là “nhân tai” cũng ngày càng khốc liệt. Điều đó làm
cho mỗi nước, mỗi lãnh đạo và từng người dân, cần có cái nhìn tỉnh táo, thức thời
và quan trọng, là nhân từ hơn – thì thế giới mới có thể vượt qua giai đoạn rất
khó khăn này.
(Tiêu đề “Suy ngẫm và hy vọng”
do biên tập viên Nhân Dân đặt.)
Bài trên Nhân Dân cuối tuần số
1/2016 tại đây
Tham gia thảo luận trên
Facbook tại đây
No comments:
Post a Comment