Cái giống nghệ
thuật nhiếp ảnh đến là kỳ. Ngày xưa hồi chưa có internet chụp phim đã cãi nhau
sứt đầu mẻ trán, bây giờ thì bom nổ đầu rơi máu chảy tè le trên mạng, cứ là
kinh hồn.
Một trong những
phong trào gần đây phát triển mạnh là đi chụp “gái teen xóa phông”, nôm na là
có hồi các cháu học sinh sinh viên là cứ đi chụp đủ các khung cảnh, “mùa nào thức
ấy”, lúc thì “yếm và sen”, lúc thì “súng ống suối Yến”, lúc thì lại “tuyết Ô
Quy Hồ”, thôi thì đủ các thể loại. Hầu hết, những ảnh như thế thường được chụp
với một chiều sâu ảnh trường (DoF) cạn, làm cho cảnh vật phía sau chủ thể được
chụp mờ hết, chủ thể nổi bật lên, rất bắt mắt và ấn tượng. Nó hấp dẫn đến mức mấy
cô bạn học phổ thông với mình tuổi lại chẳng “gấp đôi teen” rồi còn gào lên: “Đi
chụp cho bọn tao, có váy mới rồi! Phải mờ đằng sau đấy nhé!”
Về lý thuyết,
kỹ thuật chụp mờ hậu cảnh như thế được học gần như những bài đầu tiên khi đi học
chụp ảnh. Để làm mờ như vậy có bốn yếu tố ảnh hưởng, mà nay lên internet ai
cũng có thể tìm thấy nhiều bài viết: (1) Độ mở của ống kính (2) Tiêu cự của ống
kính (3) Khoảng cách giữa chủ thể và hậu cảnh (4) Khoảng cách máy và chủ thể.
Ai cũng biết,
mắt người có tiêu cự từ bốn mấy đến năm mấy milimét, nghĩa là vào tầm của cái ống
kính 50mm trên khổ phim tiêu chuẩn 35mm; còn trên phim 120mm thì lại khác và
trên thân máy số crop lại khác nữa… chuyện đó không thành vấn đề. Nhưng không mấy
ai, kể cả các bạn chụp ảnh để ý, là (1) mắt người không có zoom, hoặc có chỉ có
trong phim “The Mask” của anh chàng hề Gia-nã-đại Jim Carrey, mỗi lần khoái cái
gì là phóng cả hai mắt ra ngoài (2) Mắt người là một hệ quang học - ống kính
tiêu cự cố định nhưng có cơ chế điều chỉnh tiêu cự cực kỳ linh động bằng cách
mà y học gọi là “điều tiết” (phồng dẹp thủy tinh thể.) Bạn nào đã thử nhìn vào
đầu ngón tay để ở cách 20cm, và nếu để ý, cái tường ở cách ta 2 mét đã mờ lắm rồi,
chưa kể những vật thể xa nữa. Nếu đưa vào gần nữa, đến tầm 5, 7cm gì đó, là mắt
đã không thể điều tiết được nữa rồi, nhưng nếu cứ để cố định ngón tay, chúng ta
phóng tầm mắt ra nhìn phía sau nó, bức tường ngay lập tức hiện rõ mà chúng ta
hoàn toàn làm việc đó một cách vô thức, không nhận thấy quá trình “auto focus”
cái máy ảnh sinh học được lắp trên đầu chúng ta nó hoạt động hoàn hảo đến như
thế nào. Hòa vào cái khung cảnh “sống” đó, chúng ta có vật thể ở gần, vật thể ở
xa… cứ xếp lớp, nổi khối – đó là cuộc sống. Một bức ảnh, phải ghi lại được cuộc
sống, chứ không phải ghi một gương mặt, kể cả là cười, xinh đẹp, nhưng là cười
mãi, cười một cách vô duyên như manơcanh.
Ai mà chẳng
được học, là khẩu độ từ lớn hơn 5.6 là hậu cảnh bắt đầu mờ cho đến khẩu độ lớn
nhất của ống kính; và từ trên 5.6 trở đi thì độ nét sâu ngày càng tăng lên… bờ
la, bờ la… nhưng nếu xét đủ cả 4 yếu tố trên đây, thì nhiều khi, không phải lúc
nào cũng như thế. Ví dụ: mình thường dùng một ống kính tiêu cự normal là cái
Voightlander Nokton 58mm f/1.4 SL II và chụp trên cả máy phim lẫn máy số, thì
chỉ cần chú ý một chút để khống chế hai yếu tố thứ (3) và thứ (4), nôm na là
tương quan giữa khoảng cách chủ thể - hậu cảnh và khoảng cách máy – chủ thể đủ
lớn, thì kể cả ở f/8 hậu cảnh vẫn lên mờ ảo, xếp lớp và bokeh rất đẹp, nhỏ nhỏ
thành chùm nếu qua các tán cây.
Nghĩa là nếu
chú ý, chúng ta có thể chủ động chụp như thế nào đó để có một hậu cảnh không phải
lúc nào cũng mờ mịt, vì như thế, như nhiều bạn đã nói, phí công đi dã ngoại tìm
khung cảnh đẹp. Với mình, việc “xóa phông” là cần thiết trong hầu hết các trường
hợp, nhất là ở điều kiện Việt Nam càng ngày hậu cảnh càng khó dàn xếp, “rác”
nhiều, thì việc xóa không thương tiếc một hậu cảnh rối rắm đi, cũng là điều nên
làm.
Nhưng đã bao
giờ chúng ta thử tưởng tượng cứ xem mãi ảnh một cô gái với cái mặt lồ lộ nổi hẳn
lên, sau đó là cái phông cứ bền bệt, dính bê bết vào nhau những mảng màu, may
ra nhiều khi có được một cành cây mờ tịt sau đó nữa, còn thì hầu hết là không
có? Có bao giờ chúng ta tưởng tượng cảnh một người con gái mặc áo dài đứng chờ
người yêu là bộ đội, còn anh người yêu ở đằng xa thì mờ tịt trông như một bóng
ma – hay cô gái đang chờ một tử sĩ hiện hồn về? Có bao giờ chúng ta tưởng tượng
ra cảnh một cặp cô dâu chú rể trèo vào đứng trên đường tàu hỏa trong cầu Long
Biên để “diễn”, nhưng chỉ có dưới những chiếc giày của họ là đường ray và tà vẹt,
còn thì đằng sau rặt một màu sắt rỉ?
Là vì hầu hết
chúng ta đang xóa phông với một thái độ thiếu trách nhiệm. Ngày xưa thiếu thốn
đủ bề, anh em đi học chụp bằng máy ảnh cổ lỗ và duy nhất chỉ một cái lens
normal 50mm có khẩu độ f/1.8 đầy chằng chịt mạng nhện. Ấy thế mà chính cái lens
đó, giựt bao nhiêu giải thưởng trong ngoài nước, trong khi bây giờ thì với bất
kỳ ai bắt đầu “chơi” máy ảnh, tiêu chuẩn là “24-70” và “70-200” toàn là “L” và “Nano”?
May quá, với rất rất nhiều bạn trẻ do chưa đủ điều kiện kinh tế như các “cụ già
tập chơi” nên không với được tới hai cái tiêu chuẩn trên, tự bằng lòng với những
cái AI-s hay SMC Takumar từ thời Vương An Thạch còn làm tể tướng bên xứ Tàu, buộc
họ phải cố gắng khai thác tính năng và tìm góc mới… Bản thân khi được các bác “gian
thương” bơm “đểu” vào trong đầu những “tiêu chuẩn” đó, các bác cũng đã đâm đầu
vào những cái thứ vừa đắt tiền, vừa làm hỏng đi một loạt những tư duy cần có
khi cầm máy và bấm một bức ảnh. Điển hình nhất là vụ xui mua những ống kính
zoom “huyền thoại” (24-70 là một ví dụ), chính cái sự tiện lợi quá dễ thấy của
những ống zoom đó, làm cho chúng ta quên đi việc chúng ta cần tư duy kỹ hơn một
chút, chịu khó nghiên ngó, khom lưng hơn một chút… và nhiều khi, chúng ta dóng “bộp”
một cái xong khuôn hình, nhưng về nhà phát hiện giá mình chụp rộng ra hơn một
chút thì đẹp biết bao.
Do đó, mình cảm
thấy nhàm chán khi xem những bức chân dung “xóa phông” một cách thiếu trách nhiệm
của những “tiêu chuẩn 70-200”, cứ dùng một cái tiêu cự dài, ộp một phát vào mặt
mẫu… Chụp ảnh mà dàn xếp, “diễn” như kịch cũng kỳ quái, mà cứ đứng chơ lơ như
cái cột điện giữa trời, cũng lại càng kỳ. Còn chụp “ộp” một cái vào mặt bằng một
tiêu cự dài và mờ tịt đằng sau không biết có chú bộ đội hay không, lại càng
chán nữa. Có thể dùng một tiêu cự dài, nhưng nếu tham độ mở lớn, thì lại ra một
cái hậu cảnh bê bết như đã trình bày, đúng, chủ thể có thể nổi bật, nhưng là nổi
bật trên một cái phông như cái chăn con công Trung Quốc mà thôi, không hơn. Tuy
nhiên, cũng không phải vì thế mà chúng ta quay hẳn lưng lại với “chăn con công”,
vì phần lớn trong số chúng, là đẹp và hiệu quả…
Xóa phông bừa bãi vô trách nhiệm, thì ảnh sẽ không phải
là cuộc sống. Do đó, với mình chuyện “xóa phông” hay không “xóa phông”, không
quan trọng, mà là xóa vào lúc nào, như thế nào… do đó, nếu phải “say NO” với một
cái gì đó, chính là cái sự vô trách nhiệm và lạm dụng trong “xóa phông.”
Hình ảnh được
sử dụng trong bài làm minh họa, trừ tấm ảnh vuông chân dung cô gái, còn tất cả
là ảnh chụp mẫu của lens Voightlander Nokton 58mm f/1.4 SL II.
Tham gia thảo luận trên Facebook tại đây
No comments:
Post a Comment